Verzetsgroep Narda verraden
Groep Narda houdt zich vanaf 1943 bezig met hulp aan (Joodse) onderduikers, pilotenhulp en overvallen op distributiekantoren. Totdat de groep geïnfiltreerd wordt door Willem l’Ecluse. Op 2 oktober 1944 worden zes verzetsmannen en twee geallieerde piloten gefusilleerd op het terrein van het voormalige Apeldoornsche Bosch.
Janneke Jorna
Foto van Willem l'Ecluse uit zijn CABR-dossier, getoond tijdens de uitzending van De oorlog die nooit ophoudt.
NOS | De oorlog die nooit ophoudt
Collaboratie
Het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) is een van de belangrijkste en meest geraadpleegde archieven over de Tweede Wereldoorlog. Het CABR bevat dossiers van ruim 400.000 mensen die verdacht werden van collaboratie. Niet iedereen van hen is voor een rechter verschenen of veroordeeld.
Op Oorlogsbronnen besteden we met een artikelenreeks aandacht aan dit bijzondere archief.
Namenlijst
Meinarda (Narda) van Terwisga leidt groep Narda, terwijl de verzetsgroep verder enkel uit mannen bestaat. Met haar eigen bedrijf leidt Narda mensen op in stenografie en machineschrijven. Hierbij ontmoet ze de Amsterdamse boekhouder Willem l’Ecluse, hij wordt opgenomen in de verzetsgroep. Willem werkt bij de Nederlandse Arbeidsdienst, waar hij namen uit de administratie verwijdert op verzoek van Narda. Ondertussen schrijft hij alle verzetscontacten op, inclusief naam en adres.
Mens
Narda van Terwisga
Meinarda Maria Klasina (Narda) van Terwisga (Apeldoorn, 24 augustus 1919 – Apeldoorn, 31 mei 1997) was een directrice van een handelsinstituut voor steno en machineschrijven en verzetsdeelnemer tijdens de Duitse bezetting. In 1943 was zij oprichter van de Groep Narda, een verzetsgroep die zich bezighield met koeriersdiensten, hulp aan Joden en onderduikers, pilotenhulp en het bezorgen van persoonsbewijzen en distributiebescheiden. Nadat de groep werd verraden door een lid van de groep, Willem l’Ecluse, werd Van Terwisga opgesloten in Kamp Ravensbrück, tot haar bevrijding door het Zweedse Rode Kruis. Bron: WO2Net Biografieën.
Meer over Narda van Terwisga
Portretfoto van Narda van Terwisga.Apeldoorn en de oorlog
Verraden voor 200 gulden
Er ontstaat argwaan binnen de groep wanneer hij gezien wordt met de bezetter. Willem krijgt alleen nog maar onbeduidende opdrachten, waardoor hij aanvoelt dat hij ontdekt is. Voor 200 gulden geeft hij zijn informatie door aan de SD en verraad Groep Narda.
Val
Op zaterdagochtend 30 september levert Willem een briefje af bij de moeder van Narda: ‘Kan je om één uur thuis zijn, ik kom dan even langs.' Niet Willem maar de SD komt langs, met de namenlijst. Het huis wordt een val: zes leden van Groep Narda worden gearresteerd en overgebracht naar het SD-hoofdkwartier van Apeldoorn.
“Ik werd toen door Veit binnengeroepen, die mij mededeelde, dat ik mij in burger om moest kleden en dat ik met l’Ecluse, die daar ook aanwezig was, mee moest fietsen en al de adressen, die hij me aan zou wijzen, moest noteren. (..) Thuisgekomen werden deze adressen aan verschillende groepen van ons, die uit ongeveer vier man bestonden, verdeeld. ’S Avonds werden door bedoelde groepen aanhoudingen verricht”.
Verklaring van SD'er Antoine Touseul over het verraad van l'Ecluseop 30 september 1944. Uit het CABR-dossier van l'Ecluse.
Mens
Antoine Touseul
Antoine Touseul (Breda, 27 juni 1921 - Aken, 26 juni 1991) was een oorlogsmisdadiger tijdens de Tweede Wereldoorlog. Als lid van de Waffen-SS en de Sicherheitsdienst (SD) mishandelde hij arrestanten en zorgde ervoor dat ze werden doorgestuurd naar concentratiekampen. Nadat Touseul gratie kreeg en zijn doodstraf was omgezet naar levenslang, nam hij het voortouw bij de ontsnapping uit de koepelgevangenis in Breda op 26 december 1952. Touseul vluchtte naar Duitsland. Bron: WO2Net Biografieën.
Meer over Antoine TouseulOnverwachte vondst
Een van de leden van de verzetsgroep weet te ontkomen. Maar de SD vindt in het huis van zijn moeder, Juliana Catharina Bitter-van der Noordaa, twee ondergedoken geallieerde vliegers: de Britse boordwerktuigkundige Kenneth Ingram en de Amerikaanse luchtschutter Robert Zercher. Zij worden allemaal meegenomen.
“In het bed, waar de beide heren geslapen hadden, werden twee machine pistolen met volle patroonhouders en een handgranaat gevonden.”
Verklaring van SD'er Harmann Veit over de arrestatievan de geallieerde piloten. Uit het CABR-dossier van l'Ecluse.
Kenneth Ingram.Apeldoorn en de oorlog
Robert Zercher.Apeldoorn en de oorlog
Afschrikking
Nadat de zes verzetsmannen van Groep Narda en de twee vliegers in de ochtend van 2 oktober 1944 zijn gefusilleerd worden ze op straat neergelegd ter afschrikking. De lijken van Willem Karreman, Willem Johannes Aalders, Jan Schut, Daniel Hans Wijma, Jan Jozua Barendsen, Reinier van Gerrevink, Kenneth Ingram en Robert Zercher liggen op verschillende plekken in Apeldoorn. Er zit een wit kartonnen kaart met touw om hun hals met daarop de tekst ‘Terrorist’.
Ravensbrück
De twee vrouwen Narda en Juliana worden naar Kamp Ravensbrück getransporteerd. Hier overlijdt Juliana op 6 januari 1945. Narda gaat met de Witte Bussen van het Rode Kruis vanuit Ravensbrück naar Zweden en wordt daar verpleegd. Ze houdt haar hele leven last van de gevangenschap, zowel fysiek als mentaal. Narda overlijdt op 31 mei 1997 in verzorgingstehuis Casa Bonita in Apeldoorn.
Gebeurtenis
Witte Bussen
De Witte Bussen van het Zweedse Rode Kruis wisten in april 1945 ruim 15.000 concentratiekamp gevangenen te redden. De gevangenen werden verzameld in Kamp Neuengamme en vanaf daar naar Zweden gebracht. Ook werden honderden Nederlandse vrouwen uit Kamp Ravensbrück, Dachau en Mauthausen gered. Onderweg werden de vrachtwagens en ambulances beschoten door geallieerde vliegtuigen in de buurt van Schwerin, waarbij een aantal doden vielen. De gevangenen die in de kampen waren overgebleven werden op dodenmarsen gestuurd, waarbij een groot deel om het leven kwam.
Meer over Witte Bussen
2 oktober monument in Apeldoorn. Dit monument werd onthuld op 2 oktober 1969.Oorlogsbronnen | Nationaal Comité 4 en 5 mei
Bijzondere Rechtspleging
Voor Willem krijgt het verraad nog een staartje. Hij moet verschijnen voor het Bijzonder Gerechtshof in Arnhem, kamer Zutphen, en wordt in eerste instantie veroordeeld tot de doodstraf. Omdat er niet alleen zes verzetsmensen zijn gefusilleerd ten gevolge van zijn verraad maar ook twee geallieerde vliegers is het een grote zaak. De geallieerden doen zelf uitgebreid onderzoek. Willems straf is door middel van gratie omgezet naar levenslang en in 1957 komt Willem vrij.
Keizersgracht 320-324. Op huisnummer 324 bevindt zich Felix Meritis, het gebouw waar Willem beslag op laat leggen.Oorlogsbronnen | Stadsarchief Amsterdam | W.P.H. Schreuders
Nieuwe rechtszaak
Na zijn vrijlating laat Willem opnieuw van zich horen. Hij klaagt de communistische krant De Waarheid aan wegens smaad en laster. De krant heeft op 9 maart 1963 een stuk over hem gepubliceerd met de titel: ‘Van dodencel naar schoonheidssalon’. Zijn bedrijf wordt geboycot, er zijn stinkbommen naar binnen gegooid en hij wordt op straat en telefonisch bedreigd. Willem eist 100.000 gulden en laat beslag leggen op het gebouw Felix Meritis aan de Amsterdamse Keizersgracht, waar de redactie van de krant en het partijbestuur van de CPN gevestigd is. En Willem wint uiteindelijk, hij ontvangt duizend gulden van de stichting achter de krant.
Op 10 februari 2021 overlijdt Willem. Voor die tijd geeft hij nog een interview, te zien in De oorlog die nooit ophoudt: verzet, verraad, vervolgd.
Organisatie
De Waarheid
De Waarheid was de illegale partijkrant van de CPN, de Communistische Partij Nederland en werd uitgegeven vanaf november 1940. Het blad werd landelijk verspreid en op diverse plaatsen in het land verschenen plaatselijke edities.
Meer over De Waarheid
Willem l'Ecluse met zijn vrouw in Spanje vlak voor zijn dood tijdens een interview met Lex Runderkamp.NOS | De oorlog die nooit ophoudt
