Wie zitten er niet in het CABR?
De berechting van vermeende collaborateurs na de bevrijding is terug te vinden in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Toch missen er ook een heleboel mensen, wie overlijdt voor berechting heeft vaak een heel kort dossier of helemaal geen dossier in het CABR. De Nijmeegse broers Raijmaekers zijn hier een goed voorbeeld van, de een komt om aan het Oostfront terwijl de ander de oorlog overleeft. Lees hier over de omgekomen Antoon Raijmaekers.
Janneke Jorna
Collage van een wervingsposter van het Vrijwilligerslegioen, de Duitse overlijdensakte van Antoon Raijmaekers en een foto van Antoon Raijmaekers in De Zwarte Soldaat: blad voor de WA (Bron: NIOD, CBG, Delpher)
Oorlogsbronnen | NIOD
Collaboratie
Het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) is een van de belangrijkste en meest geraadpleegde archieven over de Tweede Wereldoorlog. Het CABR bevat dossiers van ruim 400.000 mensen die verdacht werden van collaboratie. Niet iedereen van hen is voor een rechter verschenen of veroordeeld.
Op Oorlogsbronnen besteden we met een artikelenreeks aandacht aan dit bijzondere archief.
Wervingsposten voor het Vrijwilligerslegioen Nederland uit augustus 1941.Oorlogsbronnen | NIOD | A. Hustinx
Nijmeegse broers Raijmaekers
Twee broers uit Nijmegen zijn beide lid van de NSB en Weerafdeling (WA). Gerardus Hendrikus overleeft de oorlog en Antonius Franciscus (Antoon) komt om aan het front. Antoon zal zeer waarschijnlijk niet terug te vinden zijn in het CABR. Maar hij is wel online vindbaar: via Delpher.nl zijn nationaalsocialistische kranten met overlijdensberichten van Antoon te vinden.
Herdenkingsbericht voor Antoon Raijmaekers in de nationaalsocialistische pers.Delpher | Het nationale dagblad: voor het Nederlandsche volk | 6 mei 1942
Herdenkingsbericht voor Antoon Raijmaekers in De zwarte soldaat, de W.A. krant.Delpher | De zwarte soldaat: blad voor de WA | 12 juni 1942
Organisatie
Weerbaarheidsafdeeling
De Weerbaarheidsafdeeling (WA) was de geuniformeerde ordedienst en knokploeg van de NSB en werd op 3 november 1932 door Mussert ingesteld. De WA leek in veel opzichten op de Italiaanse fascistische Zwarthemden en de SA van de NSDAP. Vooruitlopend op het door de regering aangekondigde verbod op weerkorpsen, ontbond Mussert de weinig gedisciplineerde WA op 31 december 1935. Na de heroprichting van het korps in mei 1940 richtten de WA’ers hun agressie op straat tegen politieke tegenstanders en Joden. De WA speelde tijdens de bezetting een belangrijke rol in de militarisering van de NSB en leverde manschappen voor de NSKK, de Waffen-SS, het Vrijwilligerslegioen Nederland, de Landstorm en de Landwacht.
Meer over Weerbaarheidsafdeeling
Wervingsposter voor het Vrijwilligerslegioen Nederland uit mei 1942.Oorlogsbronnen | NIOD | A. Hustinx
Organisatie
Vrijwilligerslegioen Nederland
Het Vrijwilligerslegioen Nederland werd officieel op 12 juli 1941 opgericht met als bevelhebber de voormalige Chef van de Generale Staf, luitenant-generaal b.d. H.A. Seyffardt om aan zijde van nazi-Duitsland tegen de Sovjet-Unie te strijden. Zijn verklaring in de pers dat dit legioen 'onder eigen vlag en eigen officieren aan den strijd [zou] deelnemen’, liep voor vele Oostfontvrijwilligers uit op een teleurstelling. Het Vrijwilligerslegioen Nederland was vanaf het begin een onderdeel van de Waffen-SS en werd in zomer van 1943 hernoemd tot de SS-Freiwilligen-Panzergrenadier Brigade Nederland. Ongeveer 22.000 Nederlanders streden aan het Oostfront. Hiermee leverde ons land het grootste aantal vrijwilligers van alle West-Europese landen.
Meer over Vrijwilligerslegioen NederlandOostfront
Antoon Raijmaekers wordt in 1934 lid van de NSB. En later is hij ook onderdeel van de WA in zijn woonplaats Nijmegen. Waarschijnlijk is Antoon werkeloos in 1941 en meldt zich daarom aan bij het Vrijwilligerslegioen Nederland. Na training gaat Antoon naar het Oostfront. Hij is begin februari 1942 gelegerd bij het Volkhovfront, hier worden veel Nederlandse vrijwilligers ingezet. Dat front ligt in de buurt van Leningrad, dat zwaar belegerd wordt.
De Nederlandse vrijwilligers vechten niet alleen tegen Sovjet troepen, maar voeren ook strijd tegen lokale partizanen. Antoon houdt het niet lang vol aan het front. Op 22 februari 1942 komt hij om het leven bij het plaatsje Pjatilipy. Hij is niet de enige, die maand komen nog vier andere Nijmeegse vrijwilligers om het leven aan het Volkhovfront.
Gebeurtenis
Beleg van Leningrad
Het beleg van Leningrad was de langdurige belegering van de Sovjet-Russische stad Leningrad (het huidige Sint-Petersburg) door Duitse troepen aan het oostfront van de Tweede Wereldoorlog. Het beleg duurde vanaf 8 september 1941 tot 27 januari 1944 en eindigde met terugtrekking van de Duitse strijdkrachten.
Meer over Beleg van Leningrad
Aanmelding voor het Vrijwilligerslegioen Nederland in Den Haag op 24 juli 1941, vlak na de oprichting van het Legioen.Oorlogsbronnen | NIOD
Bezoek NSB leider Anton Mussert aan het Vrijwilligerslegioen Nederland in het opleidingskamp Arys tijdens de jaarwisseling van 1941-1942. Mogelijk was Antoon hierbij aanwezig.Oorlogsbronnen | NIOD
Graf vernietigd
Uit de overlijdensadvertentie van zijn echtgenote W. Raijmaekers-Papendorp in Volk en Vaderland blijkt dat Antoon begraven is op het Heldenfriedhof in het Russische Selo-Gora. Of hij daar nog steeds ligt begraven is onduidelijk. Waarschijnlijk is de begraafplaats met het graf van Antoon en dat van andere Nederlandse vrijwilligers vernietigd door de Russen. Een aantal overblijfselen zijn later verplaatst naar de verzamelbegraafplaats Novgorod. Antoons naam staat vermeld in het gedenkboek van verzamelbegraafplaats Novgorod.
Herdenkingsbericht voor Antoon Raijmaekers in De zwarte soldaat, de W.A. krant. Ook W.A.'ers Jo Veltenaar en Jan Johannes Visser worden herdacht.Delpher | De zwarte soldaat: blad voor de WA | 12 juni 1942
