Spion Karel Nihom pleegt zelfmoord tijdens meidagen 1940
Eind jaren dertig proberen veel Duitse Joden de vervolging in nazi-Duitsland te ontvluchten. Nederland laat ze mondjesmaat toe. Joden in Nederland zetten zich in voor deze vluchtelingen, ze helpen ze de grens over en regelen opvang. Een van hen is de Joodse Karel Nihom uit Winterswijk. Hij helpt niet alleen Joodse vluchtelingen, Karel spioneert ook voor de Britten. De Duitse inval brengt hem in een lastige situatie.
Omkopen grensdouane
Na de Kristallnacht proberen veel Joden te vluchten uit nazi-Duitsland. Als reactie sluiten de Europese landen grotendeels hun grenzen. De Joodse vluchtelingen proberen daarna illegaal de grens over te steken. Ze kopen Duitse grensdouaniers om en belanden in Nederland. Als ze hier gepakt worden is Nederland meedogenloos, ze worden teruggestuurd. Dan begint het spel opnieuw, de Duitse beambten worden omgekocht en de vluchtelingen gaan opnieuw illegaal de grens over. Dit spel probeert Karel te voorkomen. Hij heeft goede contacten met de marechaussee en helpt zo vluchtelingen de grens over zonder dat ze worden teruggestuurd.
Thema
Karel Nihom in 1938.Oorlogsbronnen | Oorlogsgravenstichting
In de nacht van 28 februari op 1 maart 1939 gooit een antisemitische klompenmaker een eierkool door het slaapkamerraam van Karel.Delpher | De Telegraaf | 22 maart 1939
Thema
Opvang vluchtelingen
De vluchtelingen worden in Nederland geholpen door het Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen. De onderafdeling Comité voor Joodsche Vluchtelingen, waar Karel onderdeel van is, vangt ze op. De leiders zijn Abraham Asscher en David Cohen, de latere leiders van de Joodsche Raad. Financiering voor dit werk komt van de Joodse gemeenschap in Nederland. Zij betalen voor de opvang van de vluchtelingen en de bouw van Vluchtelingenkamp Westerbork in 1939.
Thema
Affiche van het Comité voor Joodsche Vluchtelingen uit 1937.Oorlogsbronnen | NIOD
Affiche van het Comité voor Bijzondere Joodsche Belangen uit 1933.Oorlogsbronnen | NIOD
Spionage
Karel Nihom houd zich niet alleen bezig met hulp aan Joodse vluchtelingen. Hij spioneert ook voor de Britten. De Duitse overheid is hiervan op de hoogte en voert druk uit op de Nederlandse overheid om Karel te dwarsbomen. De Nederlandse overheid geeft toe om zo de neutraliteit te waarborgen. Karel wordt begin oktober 1939 opgepakt. Hij moet gedwongen verhuizen en op minimaal dertig kilometer van de grens af gaan wonen. In zijn eentje verhuist Karel naar Scheveningen, zijn gezin volgt pas in april 1940.
De Duitse inval in Nederland (1940) •
Duitse propagandabeelden van de inval in Nederland, die later zijn geconfisqueerd en voorzien van Amerikaans commentaar.
Mislukte vlucht
Na de Duitse inval raakt Karel in paniek, hij staat op de radar van de Duitse inlichtingendienst. Deze paniek is terecht, Karel staat op een Duitse lijst met Nederlanders die opgepakt moeten worden. Hij zou dus na de capitulatie van Nederland als een van de eersten opgepakt worden. Om zijn sporen zoveel mogelijk uit te wissen verbrandt hij op 14 mei thuis een heleboel documenten. Die nacht gaat Karel naar de haven, op zoek naar een schip wat hem naar Engeland kan brengen. Dit lukt niet. De volgende ochtend hangt Karel zichzelf op.
Thema
Karel en Johanna in 1925.Joods Monument
Thema
Verzet
Karel's vrouw Johanna Nihom-Stern onthult aan de buurvrouw dat ze samen zouden gaan, maar Karel maakt alleen en zonder waarschuwing een einde aan zijn leven. De Duitsers zijn hier niet van overtuigd en denken dat hij ontkomen is naar Engeland. Ondertussen legt Johanna zich niet neer bij de bezetting, ze duikt onder in Utrecht en wordt daar actief in de Packard verzetsgroep. Hun zoons Rolf en Harry overleven in onderduik in Rheden.
Thema
Zelfmoordgolf
Veel Joodse vluchtelingen voelen dezelfde dreiging na de Duitse inval. Zij hebben met eigen ogen gezien en soms zelfs moeten voelen waartoe de nazi's in staat zijn. Onder de Joden die vlak voor en na de Nederlandse capitulatie zelfmoord plegen zijn dan ook veel vluchtelingen. Velen doen dit in gezinsverband, zoals het gezin Bendix.
Nadat het gezin Bendix eerst nazi-Duitsland ontvlucht zijn probeert het nu visa voor de Verenigde Staten te bemachtigen. Al meerdere familieleden zijn ontsnapt naar de VS, maar het lukt het gezin niet om te ontkomen. Hans Joseph Bendix stapt samen met zijn vrouw Berthe, zijn zoon Hans-Joseph en zijn schoonzus Henriëtte uit het leven op 15 mei 1940. Ze draaien de gaskraan open in hun woning aan de Zandvoortse Brederostraat 98.
Thema
Foto van Hans Joseph Bendix uit het archief van de Vreemdelingendienst.Joodse Monument
Zelfdoding
In de meidagen van 1940 vinden 388 zelfdodingen plaats, waarvan 201 door Joden. Maar ook later stappen Joden uit het leven. Zij plegen zelfmoord wanneer de dreiging tot deportatie dichtbij komt, bijvoorbeeld in de vorm van een oproep of wanneer ontdekking dreigt tijdens de onderduik.
