A. Boender: Dagboek (cahiers)

’10 November, vrijdag. Vanmorgen werd Pa een ongelukkig briefje getoond, waarop stond, dat alle mannen van 17-40 opgeroepen werden voor de algehele arbeidseinsatz. Allen overstuur,’ schrijft de zeventienjarige Rotterdammer Arie Boender in zijn dagboek over de razzia die op 10 en 11 november 1944 in zijn woonplaats wordt gehouden. Arie is met zijn vader, vermoedelijk een veertiger, als de mannen in rijen naar de tramremise in de Rotterdamse wijk Charlois lopen, na eerst te zijn bijeengedreven op een begraafplaats: ‘Onderweg werden er tot mijn grote schik mannen van de weg opgepikt tot 50 jaar. Toen pa en de anderen op de dijk gingen staan, was ik geweldig bang, dat hij gezien zou worden door de voorste soldaten. Gelukkig werd hij niet gezien.’ Arie zal die nacht naar Kampen worden vervoerd per ‘kolenboot die niet voldoende schoongemaakt was. 2e het regende erg in. 3e er lag geen stro in. 4e de bodem was strondnat, zodat wij op onze zakken moesten zitten, waardoor mijn boterhammen verkruimelden en ook mijn veschoning nat werd. ’s Avonds 4 uur kwamen wij erin, ongeveer middernacht kwamen er nog meer mensen in het ruim, waardoor we in het geheel niet konden slapen.’ In het Duitse Kamp Dalum, waar de omstandigheden erbarmelijk zijn, moeten tankwallen worden gegraven. Kou en vocht vormen er een bedreiging: ‘Gisteren uren in de ijskoude wind gestaan voor een warme maaltijd. Toen er nog ca. 160 man stond bleek het eten op te zijn. Vanmorgen bij het opstaan niet in staat om te spreken van verkoudheid,’ schrijft Arie in november. Korte tijd later werkt hij aan een draaibank op een scheepswerf in Lauenburg, aan de Elbe. ‘Vannacht niet geslapen wegens de kou. Nog altijd zeer beroerd van de diaree.’ Hersteld van difterie keert hij in augustus 1945 terug naar Rotterdam. Boender overlijdt in 2015. ’10 November, vrijdag. Vanmorgen werd Pa een ongelukkig briefje getoond, waarop stond, dat alle mannen van 17-40 opgeroepen werden voor de algehele arbeidseinsatz. Allen overstuur,’ schrijft de zeventienjarige Rotterdammer Arie Boender in zijn dagboek over de razzia die op 10 en 11 november 1944 in zijn woonplaats wordt gehouden. Arie is met zijn vader, vermoedelijk een veertiger, als de mannen in rijen naar de tramremise in de Rotterdamse wijk Charlois lopen, na eerst te zijn bijeengedreven op een begraafplaats: ‘Onderweg werden er tot mijn grote schik mannen van de weg opgepikt tot 50 jaar. Toen pa en de anderen op de dijk gingen staan, was ik geweldig bang, dat hij gezien zou worden door de voorste soldaten. Gelukkig werd hij niet gezien.’ Arie zal die nacht naar Kampen worden vervoerd per ‘kolenboot die niet voldoende schoongemaakt was. 2e het regende erg in. 3e er lag geen stro in. 4e de bodem was strondnat, zodat wij op onze zakken moesten zitten, waardoor mijn boterhammen verkruimelden en ook mijn veschoning nat werd. ’s Avonds 4 uur kwamen wij erin, ongeveer middernacht kwamen er nog meer mensen in het ruim, waardoor we in het geheel niet konden slapen.’ In het Duitse Kamp Dalum, waar de omstandigheden erbarmelijk zijn, moeten tankwallen worden gegraven. Kou en vocht vormen er een bedreiging: ‘Gisteren uren in de ijskoude wind gestaan voor een warme maaltijd. Toen er nog ca. 160 man stond bleek het eten op te zijn. Vanmorgen bij het opstaan niet in staat om te spreken van verkoudheid,’ schrijft Arie in november. Korte tijd later werkt hij aan een draaibank op een scheepswerf in Lauenburg, aan de Elbe. ‘Vannacht niet geslapen wegens de kou. Nog altijd zeer beroerd van de diaree.’ Hersteld van difterie keert hij in augustus 1945 terug naar Rotterdam. Boender overlijdt in 2015. Bevat persoonlijke stukken, waaronder brieven uit mei en juni 1945 van familieleden en bekenden, gestuurd naar de ‘Diphterie Barak’ van het Catharina Noodziekenhuis in Eindhoven, waar Arie Boender zich dan bevindt.