Bezoek aan postkantoor wordt Raphael Isaac Wrazlowsky fataal
De Joodse zeefmaker Raphael Isaac Wrazlowsky gaat op 20 juli 1942 in zijn zomerpak de deur uit voor boodschappen. Bij een bezoek aan het postkantoor op de Utrechtse Neude gaat het mis. Raphael wordt aangesproken door politieman Gerard Roepers. In zijn persoonsbewijs staat een J, maar hij is vergeten de verplichte Jodenster te bevestigen op zijn zomerpak. Raphael wordt gearresteerd.
Janneke Jorna
Inschrijfregister van de Utrechtse Wolvenplein gevangenis voor politieke gevangenen na de bevrijding. Hierop staat agent Gerard Roepers vermeld. Hij zit tussen 7 mei 1945 en 2 juni 1945 gevangen in deze gevangenis.
Oorlogsbronnen | Het Utrechts Archief
Collaboratie
Het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) is een van de belangrijkste en meest geraadpleegde archieven over de Tweede Wereldoorlog. Het CABR bevat dossiers van ruim 400.000 mensen die verdacht werden van collaboratie. Niet iedereen van hen is voor een rechter verschenen of veroordeeld.
Op Oorlogsbronnen besteden we met een artikelenreeks aandacht aan dit bijzondere archief.
Ingang van het postkantoor in 1941 tijdens de V-actie. Hier vlakbij wordt Raphael gearresteerd door Gerard.Oorlogsbronnen | NIOD | Fotodienst Utrechtsch Persbureau
Gebeurtenis
V-acties
De V-acties waren geallieerde propaganda-uitingen gebaseerd op het V-teken (V for Victory). Om het succes van deze acties in te dammen bedachten de Duitsers een vergelijkbare actie: 'V=Victorie, want Duitsland wint voor Europa op alle fronten'. Het Nederlandse verzet reageerde hier weer op door op Duitse posters 'V' te veranderen in de 'W' van Wilhelmina.
Meer over V-actiesAgenten bellen aan
Het vergeten van zijn Jodenster zorgt ervoor dat Raphael niet meer thuiskomt bij zijn vrouw Eva Wrazlowsky-Denneboom. Een uur na de arrestatie bellen twee agenten aan met de mededeling dat haar man gearresteerd is. Ze vragen Eva kleding, toiletartikelen en een Jodenster mee te geven voor haar man. Na een nacht op het politiebureau wordt Raphael naar Amsterdam gebracht en verhoord in het SD-hoofdkantoor in de Euterpestraat. Daarna gaat hij naar gevangenis Weteringschans totdat hij wordt doorgestuurd naar Kamp Westerbork.
Een uitgeknipte Jodenster.Oorlogsbronnen | Fries Verzetsmuseum
Gebeurtenis
Verplichtingstelling van Jodenster
De Verplichtstelling van Jodenster werd ingevoerd vanaf 3 mei 1942 en verplichtte alle Joden ouder dan zes jaar tot het dragen van de Jodenster. Hij moest zichtbaar op borsthoogte gedragen worden. De ster werd gedistribueerd door de Joodsche Raad en kostte 4 cent per stuk.
Meer over Verplichtingstelling van Jodenster“Ik zit hier tussche honderden joden in en krijg vermoedelijk een uitrusting en hoef je voor mij niet te zorgen alleen moet je mij het scheer apparaat, het pakje en de goede scheerkwast en nog een losse ster.”
Raphael schrijft vanuit Westerbork naar zijn vrouw Eva.Uit het CABR-dossier van Gerard Roepers.
Laatste teken van leven
Vanuit Westerbork stuurt Raphael een brief naar Eva. Dit is zijn laatste teken van leven. Raphael wordt op 4 september 1942, minder dan twee maanden na zijn arrestatie, gedeporteerd naar Auschwitz. Het transport komt op 7 september aan in het vernietigingskamp en Raphael wordt direct vergast. Hij is dan 57 jaar oud.
Dochter Adelheid is lange tijd vrijgesteld van deportatie vanwege de functie van haar man bij de Joodsche Raad, maar op 11 januari 1944 moet ze naar Bergen-Belsen. Oorlogsbronnen | Arolsen Archives
"Mijn dochter en schoonzoon en de verdere familieleden ben ik ook allen kwijtgeraakt. Ik mag nu weer in mijn eigen huis wonen, maar de bovenverdieping is NOG STEEDS IN GEBRUIK VAN DE N.S.B.ER LAVALLE."
Proces verbaal met verklaring van Eva.Ze wordt gehoord op 11 maart 1947 door de PRA Utrecht.
Huis delen met NSB'er
Vlak voor Raphaels arrestatie wordt hun huis op de Maliesingel 58 gevorderd en trekken ze in bij een andere familie op de Hugo de Grootstraat 1. Na Raphaels arrestatie duikt Eva waarschijnlijk onder en overleeft zo de bezetting. De ellende voor Eva houdt ook nog een tijd na de bevrijding aan.
Raphael keert niet terug en ook hun dochter Adelheid Johanna Dekker-Wrazlowsky komt om het leven in Bergen-Belsen. Eva kan wel terugkeren naar het oude huis op de Maliesingel 58. In de eerste periode na de bezetting is de bovenverdieping van het huis in gebruik door NSB'er Hubert Anton Lavalle. Tijdens de bezetting is hij onderdirecteur en Verwalter van de Lood- en Zinkpletterij A.D. Hamburger en in 1947 wordt Hubert onvoorwaardelijk buitenvervolging gesteld.
Eva overlijdt in 1956 op 79-jarige leeftijd.
Inkwartieringsbiljet voor Maliesingel 58, waar Raphael en Eva wonen.Oorlogsbronnen | Het Utrechts Archief
Gevangen genomen Nederlandse militairen in mei 1940 voor de Lood- en Zinkpletterij A.D. Hamburger.Oorlogsbronnen | Het Utrechts Archief
Politieagent Gerard Roepers
Het verhaal van Raphaels arrestatie op de Utrechtse Neude kan verteld worden omdat politieagent Gerard Roepers een dossier heeft in het CABR-archief. Gerard is tijdens de bezetting lid van het Rechtsfront en de Rappartpartij. Ook zou hij volgens collega's openlijk de Koningin beledigd hebben door haar 'een rotwijf' en 'hoer' te noemen. Die dingen zijn genoeg om hem te vervolgen. Op 2 november 1946 wordt Gerard voorwaardelijk buitenvervolging gesteld, krijgt een boete van honderd gulden en wordt vrijgelaten na ruim een jaar gevangenschap. Maar dan komt de arrestatie van Raphael boven water en wordt Gerard opnieuw vervolgd.
Organisatie
N.S.N.A.P.-Van Rappard
De Nationaal-Socialistische Nederlandsche Arbeiderspartij (NSNAP) van Ernst Herman ridder van Rappard bestond van 1932 tot eind 1941. De nazipartij streefde naar het opgaan van Nederland in het Duitse Rijk en noemde zich enige tijd NSNAP-Hitler-beweging, totdat Hitler dit verbood. De weinig succesvolle NSNAP-Van Rappard werd in 1939 ontbonden, maar heropgericht na de Duitse inval. In zomer van 1941 telde zij 15.000 leden. Op bevel van de Duitse autoriteiten ging de NSNAP-Van Rappard in december van dat jaar op in de NSB die de enig toegestane politieke partij werd.
Meer over N.S.N.A.P.-Van Rappard35 jaar huwelijksgeluk
Dit is waarschijnlijk mede te danken aan Eva. Zij schrijft op 29 mei 1948 aan Procureur-Fiscaal Drabbe van het Amsterdamse Bijzondere Gerechtshof:
‘Genoemde agent Roepers heeft mijn man opgepakt 20 aug 1942 ongeveer Postkantoor te Utrecht, daar hij dien morgen mijn man costuum heeft gewisseld en daar de jodenster niet aanwezig was. Wat wij beiden niet gezien of gemerkt hebben (..). Gaarne zou ik weten of bedoelde Roepers daarvoor gestraft word. Mijn man heeft 10 dagen daarvoor in de Gevangenis gezeten toen 4 dagen naar Westerbork 3 dagen in den trein geweest daar na vergast en gecremeerd te Auschwitz op 7 september 1942. U begrijpt dat het een slag voor mij was na 35 jaar huwelijksgeluk. Zou gaarne zien dat hij daarvoor zijn gerechtelijke straf daarvan ontving’.
‘Maar voor mij als N.S.B.er is het posten ca 3 uur per dag voor de Jodentempel op den Springweg goed genoeg. Sta ik hiervoor op post, dan stijgt het schaamrood mij naar het gezicht, hoe diep voel ik de vernedering die mij wordt aangedaan door die Unie- en Zwartfront kliek, die nog altijd als “leiding” in het politiebureaux resideert.’
Gerard Roepers beklaagt zich tijdens de oorlogover hoe hij wordt behandeld door collega's.
Synagoge aan de Utrechtse Springweg voor de oorlog.Wikimedia Commons | Spaarnestad Photo
Weer voorwaardelijke straf
Gerard krijgt een nieuw vonnis te horen op 2 maart 1949 bij het Kantongerecht Hilversum: een voorwaardelijke gevangenisstraf van 5 jaar, met aftrek van de tijd die hij al gevangen heeft gezeten. Ook wordt hij ontzet uit het kiesrecht en verkiesbaarheid. Een relatief lage straf, omdat hij volgens de rechter een berouwvolle indruk maakt, hertrouwd is en een groot gezin te onderhouden heeft.
