Zuidernieuwlandpolder, 1684-1958 (1959)

Inleiding De polder Zuidernieuwland bij Brouwershaven was 65 ha. groot en had een belastbare oppervlakte van ongeveer 59 ha. Over het tijdstip van bedijking bestaan tegenstrijdige meningen. Volgens Van Empel en Pieters is de polder bedijkt in 1443. Ook Fokker geeft deze datum als tijdstip van bedijking. Wilderom gaat er echter vanuit dat het schor achter Brouwershaven, dat in 1357 door Graaf Willem V aan zijn neef Jan van Haamstede ter bedijking werd gegeven, de polder Zuidernieuwland zou zijn. Hij leidt dit af uit de ligging van de overige polders, die in de buurt van Brouwershaven liggen. Tot 1487 is de oostzijde van de polder waterkerend geweest. In dat jaar werd echter Sint Jacobs Nieuwland bedijkt zodat vanaf die tijd Zuidernieuwland een binnenpolder werd. Zuidernieuwland werd zo genoemd, omdat bij Brouwershaven ook nog de polder Noordernieuwland ligt. Bij Zierikzee bevond zich eveneens een polder van dezelfde naam, wat wel eens aanleiding voor verwarring gaf. De polder grensde in het noorden aan Brouwershaven, in het oosten aan Sint Jacobs Nieuwland, Bloois en Zonnemaire en in het zuiden en westen aan de polder Schouwen. In 1562 werd er door de regeerders van Brouwershaven, die tevens het bestuur van de polder uitmaakten, 's nachts een sluis gelegd in de Schouwse dijk om op die manier het water van Zuidernieuwland te laten sueren. Zierikzee nam dit niet, omdat men dan via de polder Schouwen oppervlaktewater loosde. Ze wilden de sluis sluiten en dit gebeurde dan ook. Brouwershaven nam daarop tegenmaatregelen en ze deden dit door Burgemeester Cornelis van Zierikzee gevangen te nemen. Daarna hebben de bestuurders van Brouwershaven de sluis uitgebroken. In 1590 sloten de ingelanden van de polder met het bestuur van Schouwen een overeenkomst, waardoor men het polderwater door Schouwen kon lozen. Dit contract werd telkenmale tot 1959 verlengd. Met de stormramp van 1953 overstroomde de polder. Doordat alle aandacht gericht was om het water uit de polder Schouwen te keren, werd de Zuidernieuwlandpolder prijs gegeven aan het water. Het duurde dan ook tot 31 december 1953 voordat de polder droogviel. De westelijke dijk van Zuidernieuwland werd afgegraven en sinds die tijd vormt de Zuidernieuwlandpolder een geheel met de polder Schouwen. Dwars door het noordelijke deel van de Zuidernieuwlandpolder werd in 1958/1960 het oostelijk deel van de Delingsdijk aangelegd. Tot 1581 werden de dijkgraaf en gezworenen door de ambachtsheer benoemd. De laatste ambachtsheer was Philips II, die de heerlijkheid Brouwershaven in 1568 had gekocht. Doordat in deze jaren de Nederlandse opstand in volle gang was en men in 1581 Philips II als landsheer afzwoer, verviel ook automatisch zijn positie als ambachtsheer van Brouwershaven. Nu Brouwershaven geen ambachtsheer meer had, werden de dijkgraaf en gezworenen door de Staten van Zeeland benoemd, die in de plaats van de ambachtsheer waren getreden. Geschiedenis van het archief en verantwoording van de inventarisatie De oudste stukken uit het archief dateren uit de 17e eeuw. Het zijn rekeningen. Aangenomen mag worden dat vele archiefbescheiden uit de 16e, 17e en 18e eeuw verloren zijn gegaan. De correspondentie was chronologisch geordend, maar niet ingebonden. Het systeem van chronologische ordening hanteerde men tot 1959. Vanwege het verlies werd niet meer uit het archief vernietigd. Het archief van de polder werd door de ontvanger-griffier bewaard en beheerd. Echter vanaf 1921 werd het oud-archief in een kist op het stadhuis van Brouwershaven bewaard. Het lopende archief bevond zich bij de ontvanger-griffier thuis. Het schema van de inventaris is opgemaakt aan de hand van het algemeen indelingsschema voor een polderarchief, afkomstig van de Provinciale Inspectie der gemeente- en waterschapsarchieven te Zuid-Holland. Literatuur Van Empel, M. en Pieters, H., Zeeland door de eeuwen heen, 2dln., Middelburg, 1935, 1959. Fokker, A.J.F., Anne met de Gesp, Zierikzee, 1902, dl. II. Groeneveld, S., e.a., De kogel door de kerk?, Zutphen, 1979. Verslag over de stormvloed 1953, Uitgegeven door Rijkswaterstaat, 's-Gravenhage, 1961.