Valkenissepolder, 1841-1959

Inleiding De Valkenissepolder, oudtijds ook Nieuw-Valkenisse genoemd Zie de kaart van Zuid-Beveland door W.T.H. Hattinga, 1747/48, uitgegeven te Amsterdam, 1753. A.J. van der Aas Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, deel VII (1846), p. 602. , groot 120.79.19 ha met 116.18.10 ha belastbare oppervlakte werd in 1694 bedijkt Provinciale almanak voor Zeeland, 1958, p. 588. . Hiermee werd een klein stukje teruggewonnen van de in 1570 en 1682, op de tegenwoordige binnen het waterschap Waarde gelegen Oud-Valkenissepolder na, geheel verloren gegane heerlijkheid Valkenisse. Deze heerlijkheid was volgens opgave van de kroniekschrijver Smallegange oorspronkelijk 1166 gemeten en 281 roeden (c. 458 ha) groot Hiervoor en voor het hiernavolgende zie: A.J. van der Aa, als voren. Vergelijk ook de kaarten van Zuid-Beveland van W.T.H. Hattinga 1747/48 met kaarten o. 1650, b.v. die van Nicolaas Visscher. . Door doorbraken en overstromingen in de jaren 1530, 1532 en 1542 voorgevallen, gingen 486 gemeten 137 roeden (c. 191 ha) verloren. De stormvloed van 13 januari 1551 overstroomde de gehele heerlijkheid. Na herdijking werd zij door de Allerheiligenvloed van 1 november 1570 in gelijke ramp gestort. Een groot gedeelte van de heerlijkheid Valkenisse ging hierbij voorgoed verloren. In het teruggewonnen deel vormden het dorp Valkenisse en het fort Keizershoofd, welke in zuid-oostelijke richting van het dorp Waarde onder de zeedijk van de tegenwoordige Emmanuëlpolder gelegen hebben, de zuidoostpunt van het toenmalige Zuid-Beveland. Door de vloed van 26 januari 1682 werden het fort Keizershoofd en het dorp der heerlijkheid door watergeweld vernield. Beiden werden toen buitengedijkt en de uitwatering welke tot dan toe door een eigen sluis geschiedde, vond sindsdien plaats door de sluis van Waarde. Dit maakt het begrijpelijk dat de Oud-Valkenissepolder, als overschot der heerlijkheid, één geheel is gaan uitmaken met het waterschap Waarde. In later tijden zijn weer gedeelten van deze heerlijkheid teruggewonnen in de (Nieuw-) Valkenissepolder in 1694 en in de Emmanuëlpolder in 1864. Tezamen met de in hetzelfde jaar aangewonnen Mairepolder had de (Nieuw-)Valkenissepolder één dijkbestuur. Toch moeten we hier niet aan een vereniging van beide polders denken, het feit, dat zij in verschillende heerlijkheden lagen maakt dit onwaarschijnlijk. Een nog aanwezige polderrekening van de Mairepolder over 1780/81 heeft, blijkens de opgave van het aantal gemeten waarover geschot geheven wordt, ook inderdaad alleen op de Mairepolder betrekking, de Valkenissepolder is hierbij niet inbegrepen Rijksarchief in Zeeland, handschriftenverzameling inv. nr. 1308. . Bovendien werd direct in 1694 een suatieovereenkomst gesloten tussen de wateringen van Krabbendijke, de Maags-, Oost-, Maire- en Valkenissepolder om naar verhouding van de schotbare oppervlakten van de erbij betrokken polders mee te betalen in het onderhoud van de zeesluis van Valkenisse. Hier worden dus zowel de Mairepolder als de Valkenissepolder apart als daaraan deelnemende partijen genoemd Rijksarchief in Zeeland, handschriftenverzameling inv. nr. 1308. . Samen met de Valkenissepolder behartigden de Krabbendijke-, Maags-, Oost- en Mairepolder als "de vijf polders-van-Krabbendijke" gemeenschappelijk hun suatie. Vanaf 1810 laat zich deze toestand vrij duidelijk volgen door gemeenschappelijke bestuurs- en ingelandenvergaderingen Archief van het waterschap Krabbendijke, inv. nr. 2; archief van de Maagspolder, inv.nr. 2. . Vanaf c. 1853 vinden wij in dit gezelschap ook de Monnikenpolder genoemd en vanaf 1868 ook de Emmanuëlpolder Archief van het waterschap Krabbendijke, inv. nr. 2; archief van de Maagspolder, inv.nr. 2. . In 1878, in welk jaar het waterschap voor de uitwatering De Valkenissegeul werd opgericht, nemen deze vergaderingen een einde Archief van het waterschap Krabbendijke, inv.nr. 2; archief van het waterschap De Valkenissegeul inv.nr. 1. . De polder overstroomde ten gevolge van de stormvloeden van 14 januari 1808 en 4 februari 1825 M. van Empel en H. Pieters: Zeeland door de eeuwen heen, deel I (1935), p. 309. . Het bestuur werd in het kader van de polderconcentratie op Zuid-Beveland per 1 januari 1959 opgeheven, op welke datum het nieuwe waterschap De brede watering van Zuid-Beveland in werking trad. Toch loopt het archief nog na 1958 door, doordat het bestuur in de loop van 1959 de lopende zaken afwikkelde.