(0203-01) Kerkeraad van de Hervormde gemeente te 's-Gravenhage

Geschiedenis van het archief: Het archief van de Centrale Kerkenraad werd bijgehouden in het Bureau van de Hervormde gemeente in de Wilhelminakerk. V.A.J. Klooster inventariseerde het te bewaren gedeelte over de jaren 1948-1989. In 1997 werd dit overgedragen aan het Haags Gemeentearchief. Daarbuiten vielen de lidmatenkaarten A-S en 164 dozen geordend op een door de Hervormde gemeente toegepaste code. Rond 2003/2006 volgde nog een aanvulling over de jaren 1989-1997. Geschiedenis van de archiefvormende instanties: Openbaarheid: De openbaarheid van het archief is beperkt. Archiefbescheiden jonger dan 50 jaar en de persoonlijke levenssfeer rakende bescheiden jonger dan 75 jaar mogen slechts worden geraadpleegd met toestemming van de Centrale Kerkenraad van de Hervormde Gemeente te Den Haag. Geschiedenis van de archiefvormer: De Hervormde gemeente 's-Gravenhage beschikte na de Tweede Wereldoorlog over elf kerkgebouwen. In de oude binnenstad waren dat de Grote Kerk, Kloosterkerk en Nieuwe Kerk. In de 19e-eeuwse stadsuitbreidingen stonden de Willemskerk, de Zuiderkerk en de Julianakerk. Uit de eerste helft van de 20e eeuw dateerden de Regentessekerk, Bethlehemkerk, Oranjekerk en Duinzichtkerk. Aan de Beeklaan stond de in 1936 gebouwde Houtrustkerk van de Vereniging van vrijzinnige hervormden. De Wilhelminakerk (1908) werd verwoest bij het bombardement in 1945 en de Duinoordkerk (1922) werd gesloopt in 1942 bij de aanleg van de Atlantikwall. De Duinoordgemeente vond toen onderdak in de Kloosterkerk. In de jaren 1950 groeiden de stad en ook het aantal gemeenteleden. Dat resulteerde in nieuwe wijkgemeenten en kerkgebouwen: in 1948 de Goede Vrijdagkapel (sinds 1960 Goede Vrijdagkerk), 1949 de Maranathakerk, 1951 de Paaskerk (later Thomaskerk), 1954 de Adventkerk en de Pauluskerk, 1955 de Zorgvlietkerk, 1956 de (nieuwe) Wilhelminakerk, 1957 de Immanuelkerk, 1961 de Marcuskerk en in 1962 de Christus Triomfatorkerk. Daarmee bereikte de hervormde gemeente wel haar grootste omvang ooit. De gemeenteleden konden in 1962 terecht in 29 kerken, kapellen en wijkcentra. Ter illustratie van de groei: in 1959 werd de Johanneskapel (later Bosbeskapel) in gebruik genomen voor de al sinds 1943 bestaande 22e wijkgemeente, die uit haar jasje groeide in de Bethlehemkerk. De in de jaren 1960 ingezette trend tot vertrek uit de traditionele kerken, leidde tot een sterke afname van het aantal kerkelijk betrokkenen. Het aantal inwoners in het centrum van de stad nam fors af, de oude kerken liepen leeg en in de nieuwe wijken ontstonden andere geestelijke behoeften. Al voor 1960 waren de wijkgemeenten 4 en 5 (Nieuwe Kerk) samengevoegd en ook de wijkgemeenten 8 en 9, die bijeen kwamen in het gebouw Uw Koninkrijk Kome aan de Koningin Emmakade. De exploitatie van De Grote Kerk werd in 1982 ondergebracht in een stichting en de Nieuwe Kerk functioneerde sinds 1976 vooral als concertzaal. Eredienst bleef in beide kerken mogelijk. De Willemskerk en de Regentessekerk werden in 1971 respectievelijk 1975 gesloopt. De Goede Vrijdagkerk werd in 1973 in gebruik genomen als synagoge en in 1988 gesloopt. De Zuiderkerk brandde af in 1979; de Oranjekerk werd in 1991 buiten gebruik gesteld en brandde in 1994 af. De Zorgvlietkerk (1993), de Adventkerk en de Wilhelminakerk (beide 1998) werden ook gesloopt. De Immanuelkerk raakte in 1996 buiten gebruik en werd later een moskee. De Julianakerk bleef behouden maar deed vanaf 1997 geen dienst meer als kerkelijk centrum. In 2005 werd de Pauluskerk gesloopt. De organisatie van de Hervormde gemeente bleef in de tweede helft van de 20e eeuw nagenoeg ongewijzigd. In de stad fungeerden wijkgemeenten (in 1960: 31) die met de invoering van de landelijke kerkorde in 1950 een grotere zelfstandigheid kregen. Zij hadden een eigen predikant, ouderlingen, diakenen en kerkvoogden. Centraal kwamen deze bestuurlijk samen in de Centrale kerkenraad voor de organisatie en geestelijke zorg, de Centrale kerkvoogdij voor het materiële en financiële beheer en de Diaconie voor de zorg en ondersteuning. Vanaf de jaren (19)90 ontstonden op verschillende plekken in de stad samenwerkingsverbanden met Gereformeerde kerkgemeenten in het kader van Samen op Weg. Op 1 mei 2004 zou dat resulteren in een landelijke fusie van de Nederlandse Hervormde kerk, De Gereformeerde Kerken in Nederland en de Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden. Verantwoording van de inventarisatie: