Frieda Mendel

Frieda was een bewoner van de Rijks Krankzinnigen Gesticht “De Grote Beek” in Eindhoven.

Op 13 maart 1944, zo tegen het avondeten, krijgt geneesheer-directeur Mooij van het Rijks Krankzinnigen Gesticht twee leden van de Duitse Sicherheitsdienst op bezoek. Ze komen vier joodse patiënten ophalen. Het gaat om patiënten die voor rekening van de gemeente Amsterdam verpleegd worden. In aanwezigheid van zijn stafleden, de doktoren Ruiter, Tiggelaar, De Regt en Flohil, wordt Mooij gesommeerd de vier joden over te dragen. Dokter Mooij antwoordt: “Ik heb geen joden, alleen maar patiënten”.

Dokter Mooij weigert iedere medewerking en beroept zich op zijn ambtseed en gewetensbezwaren. Ook zijn stafleden scharen zich achter hem. Mooij wordt daarop gearresteerd en later afgevoerd naar het politiebureau. De achtergebleven geneesheren volharden eveneens in hun weigering.

De volgende ochtend, rond de klok van elf, komt de Sicherheitsdienst met groot vertoon van macht terug.
Het administratiegebouw wordt afgegrendeld en bezet door leden van de Sicherheitsdienst, aangevuld met leden van de burgerwacht.
Opnieuw worden de achtergebleven geneesheren gesommeerd de namen vrij te geven en de joodse patiënten over te dragen. Het gaat nu niet meer om de vier joodse patiënten die voor rekening van de gemeente Amsterdam verpleegd worden, maar om àlle joodse patiënten.
Ruiter, Tiggelaar, De Regt en Flohil volharden in hun weigering om gegevens te verstrekken.
Daarop bezetten leden van de Sicherheitsdienst het administratiekantoor en dwingen, met getrokken pistool, het aanwezige personeel de met ‘J’ gemerkte registratiekaarten te overhandigen. Wederom wordt er geweigerd.
De Sicherheitsdienst doorzoekt nu zelf de kaartenbakken en haalt er de met ‘J’ gemerkte kaarten uit. Daarop begeeft men zich naar de paviljoens en dwingt de personeelsleden door hen het pistool op de borst te zetten, de betreffende patiënten aan te wijzen. Vierentwintig joodse patiënten worden op die manier bijeen gedreven en naar het hoofdgebouw gebracht, waar ze gedwongen worden in een gereedstaande overvalwagen te stappen.

Frieda was één van hen.

Frieda Mendel wordt op 6 juli 1895 geboren in Coesfeld Duitsland. Ze wordt op 4 mei 1937 met een machtiging opgenomen op last van de arrondissementsrechtbank in Haarlem. Ze komt van het Provinciaal Ziekenhuis in Santpoort en de opname is aangevraagd door haar zwager, de heer J.B.H.A. Barends. Verder leert het machtigingsformulier dat Frida Mendel in 1921 trouwde met Rafaël Zwartverver in Dortmund. Ten tijde van de opname is ze gescheiden. Als beroep staat modiste ingevuld. Verder heeft het dossier een ziektegeschiedenis die opgemaakt is uit de aantekeningen van het gesticht Santpoort.

‘Patient is getrouwd geweest maar haar man heeft haar na +/- acht jaar verlaten, omdat ze zo lastig was. Zelf zegt mevrouw dat ze is gescheiden omdat ze geen kinderen kon krijgen. Na haar scheiding gaat ze in Den Haag wonen. Ze heeft voortdurend ruzie met de buren, verhuisde voortdurend, hing uit de ramen en schold op chauffeurs. Ze meende dat die aan haar lichaam ‘trokken’ en haar een ‘verzakking’ bezorgden. Patiënt zei ook te vloeien. Onderzoek van verschillende artsen leverde evenwel niets afwijkends op. In Santpoort werd ze behandeld met een malariakuur. Deze behandeling had niet het gewenste effect. Mevrouw bleef achterdochtig.

Uiteindelijk wordt ze gediagnosticeerd als dementia paralytica.’

Maar haar geestesgesteldheid wordt ook beschreven als paranoïde schizofrenie. Tijdens de opname wordt vermeld dat mevrouw vriendelijk en voorkomend is. Ze werkt heel behoorlijk in de weverij. Zo nu en dan wordt ze voor een dagje opgehaald door haar zuster en zwager in Haarlem.

Een zijdelingse aantekening in het dossier is opmerkelijk. ‘Patient staat geboekt als R.K. lidmaat en als N.I. Is echter Israëliet.’ De aantekening is op een later tijdstip aangekruist en ‘Israëliet’ is onderstreept.

De laatste aantekeningen in het dossier verhalen dat Frieda Mendel zich steeds meer in zichzelf keert. Ze wordt als apathisch omschreven en werkt gedwee aan wat haar wordt opgedragen. ‘s Nachts lijkt ze te hallucineren, maar desgevraagd ontkent ze dat. ‘De stemmen die ik hoor zijn van mezelf’.

Geen overlijdensakte gevonden

Bron: Herinner U de namen, Stichting 18 September.