Antonia Bettelheim-Kreiter

Antonia (Toni) Kreiter, dochter van Elias Kreiter en Deborah Halpern, is geboren op 27 april 1903 in Lemberg, het huidige Lviv (Oekraïne).

Ze groeit op in Wenen, samen met een oudere broer (Sigi) en twee jongere zussen (Fanny en Klara). Toni krijgt verkering met Peretz Press en op achttienjarige leeftijd wordt zij moeder van een zoon: Dolf. Enkele maanden voor de geboorte van Dolf emigreert Peretz naar Amerika. Onduidelijk is of hij op dat moment weet dat Toni in verwachting is van hem. Ze zullen elkaar nooit meer zien.

Toni trouwt met Hugo Bettelheim. Met hem krijgt ze een tweede zoon: Heinrich, geboren op 19 augustus 1924.

Na enkele jaren scheidt zij van Hugo; ze behoudt wel diens naam. Tonis zoons groeien op bij haar ouders in Wenen, terwijl zij in het buitenland de kost verdient als pianiste. Samen met haar zus Fanny, violiste, treedt ze in diverse landen op in hotels en andere gelegenheden. Tussendoor reist ze regelmatig naar haar vaderland om haar zoons te zien.

Op de vlucht voor het naziregime komen haar zonen Heinrich en Dolf eind 1938 naar Nederland. Antonia woont op dat moment al in Nederland; ze werkt als pianiste in de buurt van Den Haag. Haar ouders zijn naar Groot-Brittannië gevlucht en hopen dat hun dochter en kleinzonen zich bij hen zullen voegen.

Heinrich, of Heini zoals zijn familie hem noemt, zit in eerste instantie samen met zijn broer in quarantaine in Rotterdam. Van daaruit worden de broers in Het Dommelhuis in Eindhoven geplaatst. Het Dommelhuis zorgt ervoor dat Heini en Dolf in het voorjaar van 1939 overgeplaatst worden naar het Lloyd Hotel in Amsterdam; in de hoofdstad hebben ze een grotere kans hun muziek­opleiding voort te zetten.

Tegelijkertijd spant, al vanaf januari 1939, de familie Knoek uit Amersfoort zich in om de jongens in het gezin op te nemen. De familie laat zelfs vastleggen dat ze bereid zijn de volledige kosten voor opleiding en verzorging te betalen. In december 1939 wordt het verzoek van de familie Knoek eindelijk goedgekeurd. Of de broers daadwerkelijk bij het gezin gewoond hebben, is onduidelijk. Feit is dat Heinrich, samen met zijn moeder en broer, vanaf 28 oktober 1940 tot 21 mei 1941 in Eindhoven woont, in de Nicolaas Beetsstraat 19.

Heini is een getalenteerd pianist. Zijn broer Dolf is een zeer begaafd violist. Heini kan daarnaast erg goed teke­nen. Mocht een toekomst als pianist toch niet reëel blijken, dan ziet hij zichzelf wel als modelleur.

Heinrich en zijn bron Dolf zitten nog enige tijd in Het Jongenshuis in Arnhem. Ze weten hun huisgenoten te vermaken met muziek. Een vrolijk-romantisch repertoire. Heini op piano Dolf de viool en Klarchen een meisje dat ze hebben leren kennen en met wie Dolf later zal trouwen, zingt.

Het leven verliest definitief de lichtheid die in Het Jongenshuis af en toe nog voelbaar moet zijn geweest wanneer het gezin Bettelheim beseft dat onderduiken nu nog de enige optie is. Heinrich met zijn moeder Antonia in Den Haag. Dolf met zijn tante in Wassenaar.

Helaas worden Heinrich en Antonia al vrij snel verraden door NSBers. In november 1942 wordt Heinrich samen met zijn moeder, vanuit Westerbork op transport gezet naar Auschwitz. Antonia Kreiter wordt direct na aankomst, op 3 december 1942, in Auschwitz vergast. Heinrich Bettelheim verblijft nog enkele maanden in het werkkamp. Op 28 februari 1943 wordt hij vermoord. Hij is dan achttien jaar oud.

Dolf Bettelheim overleeft de oorlog. Hij trouwt met Klärchen en samen krijgen ze drie zonen. Over het verleden zwijgt hij. Maar ieder jaar, op 19 augustus, herinnert hij zich de verjaardag van zijn broer. “Heini zou vandaag ( … ) jaar geworden zijn.”

Het laatste woonadres van hen was in de Driekoningenstraat 16 te Arnhem.

Bron: Herinner U de namen, Stichting 18 September.