Jan Berghuis

Jan Berghuis werd in 1903 in Groningen geboren en groeide op in een groot gezin. Na een militaire loopbaan als huzaar-korporaal werkte hij van 1928 tot 1938 als internationaal chauffeur. In 1937 vertrok hij naar Spanje om deel te nemen aan de Spaanse Burgeroorlog, waar hij echter in november van dat jaar deserteerde. Over zijn verblijf en terugkeer naar Nederland is weinig bekend, maar hij wist onopgemerkt terug te keren en behield zijn Nederlanderschap. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Berghuis actief in het verzet, aanvankelijk solistisch en later aangesloten bij de linkse Landelijke Knokploegen. Hij voerde sabotageacties uit, zoals het opblazen van spoorlijnen en het in brand steken van Duitse opslagplaatsen. Ook wist hij een grote hoeveelheid wapens en munitie te veroveren. Vanaf 1944 werkte hij met de Raad voor het Verzet en hielp geallieerde piloten naar België. Ondanks intensieve jacht door de Duitsers en het doden van een landwachter, werd hij nooit gepakt. Na de bevrijding van Deventer in 1945 trad hij in dienst bij de Politieke Opsporingsdienst en later bij het Bureau Nationale Veiligheid. Berghuis kreeg in 1953 de Bronzen Leeuw voor zijn verzetsdaden, hoewel zijn verhalen soms werden betwijfeld en hij bekendstond als een ongeleid projectiel. Na de oorlog waren er ook beschuldigingen van mishandeling van arrestanten tijdens zijn dienst bij de Politieke Recherche, maar deze werden nooit grondig onderzocht. In de jaren ’50 werkte hij als bedrijfsleider bij een vezelverwerkingsfabriek, waar hij vanwege zijn communistische sympathieën door de BVD werd gevolgd. Jan Berghuis overleed onverwacht in 1961, 57 jaar oud.

Bron: IISG | Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog (tekst ingekort met behulp van AI)