Jan van den Bos

Jan van den Bos, geboren in de jaren vóór de Spaanse Burgeroorlog, had een moeilijke jeugd: wees vanaf zijn zestiende en met een achtergrond in tuinderij en gemeentelijke groenvoorziening. In 1937 vertrok hij vanuit Amsterdam naar Spanje, vermoedelijk vanuit linkse overtuigingen en met steun van de Communistische Partij. Hij sloot zich aan bij de Internationale Brigades, die buitenlandse vrijwilligers organiseerden om de Republikeinse zijde te steunen in de Spaanse Burgeroorlog. Na aankomst in Spanje werkte hij eerst in een munitiefabriek, maar werd in september 1937 gedwongen naar het front bij Quinto in Aragón te gaan. Van den Bos weigerde aanvankelijk, maar onder dreiging van de dood moest hij toch vechten. Hij raakte ziek en wist samen met een kameraad te ontsnappen naar Valencia, waar hij zich meldde bij het Nederlandse consulaat. Dankzij de consulaten in Spanje en Frankrijk kreeg Van den Bos in oktober 1937 hulp om terug te keren naar Nederland, hoewel hij zijn Nederlandse nationaliteit uiteindelijk verloor en pas in 1955 terugkreeg. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werkte hij in Duitsland, waar hij tewerkgesteld was, maar wist te ontsnappen. Na de oorlog was hij portier en bleef politiek minder actief, ondanks eerdere betrokkenheid bij de Communistische Partij en verkiezingspropaganda voor de CPN in 1946. Zijn zoon weet weinig van het Spaanse avontuur, maar bevestigt dat Jan politiek links georiënteerd was en in 1940 trouwde in Amsterdam. Jan van den Bos’ leven weerspiegelt de turbulente politieke en sociale omstandigheden van Europa in de jaren dertig en veertig, met een bijzondere rol in de Spaanse Burgeroorlog en de nasleep daarvan.

Bron: IISG | Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog (tekst ingekort met behulp van AI)