Johannes van Amsterdam

Ook bekend als: Johannes van Amsterdam

Jan van Amsterdam (Oegstgeest, 23 december 1908 - Hatfields Beach, Orewa, 12 mei 1988) was hovenier en voorzitter van het Algemeen Verbond tegen het Fascisme. In 1937 ging hij naar Spanje en deed dienst als militair chauffeur. Na een jaar kwam hij terug naar zijn gezin in Nederland maar verloor zijn Nederlanderschap. Op 23 januari 1958 werd hij gerenaturaliseerd.

Bron: Stichting WO2Net | Oorlogsbronnen.nl

Jan van Amsterdam was nog geen dertig toen hij in januari 1937 besloot te vechten in de Spaanse Burgeroorlog. Hij was toen vader van vier kinderen en voorzitter van het Algemeen Verbond tegen het Fascisme in Den Haag. Via Parijs reisde hij naar Spanje, waar hij werd ingedeeld bij de 11de Internationale Brigade als militair chauffeur, voornamelijk verantwoordelijk voor het vervoer van oorlogsmaterieel achter het front. In april 1938 verliet hij Spanje op eigen initiatief, samen met enkele anderen, door via Barcelona en de Pyreneeën naar Frankrijk te vluchten. Hoewel hij beweerde het front te hebben geweigerd, is het waarschijnlijker dat hij vanwege zijn vermeende contacten met de trotskistische Sneevliet-organisatie en de zware bombardementen op Barcelona besloot te vertrekken. Van Amsterdam keerde uiteindelijk ongedeerd terug naar Nederland, waar hij als statenloze extra risico liep tijdens de Tweede Wereldoorlog. Over zijn ervaringen in Spanje en de oorlog sprak hij weinig met zijn gezin; zijn dochter Loes herinnert zich dat het onderwerp taboe was. In 1963 bezocht het gezin Spanje en ontmoetten ze in het geheim oude kameraden van Jan. Na de oorlog probeerde Van Amsterdam meerdere keren zijn Nederlandse nationaliteit terug te krijgen, die hij had verloren door zijn deelname aan de Spaanse krijgsdienst. Pas in 1958 werd hij officieel gerehabiliteerd. In 1965 emigreerde hij met zijn vrouw Josina naar Nieuw-Zeeland, waar hij zijn oude beroep als hovenier weer oppakte en daar veel plezier aan beleefde. Zijn leven weerspiegelt de complexe positie van Spanjestrijders die tussen idealisme, politieke verdenkingen en persoonlijke offers stonden.

Bron: IISG | Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog (tekst ingekort met behulp van AI)