Anton Levien Constandse

Anton Constandse, een Nederlandse anarchist en vrijdenker, reisde in het voorjaar van 1937 naar Barcelona om verslag te doen van de sociale revolutie tijdens de Spaanse Burgeroorlog. Hij arriveerde op het moment dat de revolutionaire anarchistische beweging, vooral vertegenwoordigd door de vakbondsfederatie CNT en haar politieke arm FAI, met veel elan de stad beheerste. Echter, in mei 1937 sloeg het geweld toe, niet door fascisten, maar door communisten en sociaaldemocraten die de anarchisten en de revolutionair-socialistische partij POUM met harde hand onderdrukten. Tijdens deze bloedige strijd, waarbij duizenden omkwamen, werd Barcelona het toneel van interne linkse conflicten, waarbij de communisten uiteindelijk de overhand kregen en de anarchistische milities werden gedemobiliseerd. Constandse was getuige van deze gebeurtenissen en rapporteerde helder en zonder sensatie in het Nederlandse tijdschrift De Dageraad. De Meigebeurtenissen veranderden zijn kijk op het anarchisme: hij werd minder antimilitaristisch en accepteerde het belang van organisatie. Terug in Nederland richtte hij de Federatie van Anarchisten in Nederland op, maar in 1939 nam hij afscheid van de beweging, overtuigd dat grote politiek draait om macht en geweld. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Constandse gevangen genomen en verbleef onder meer in het concentratiekamp Buchenwald en het gijzelaarskamp Sint Michielsgestel. Na de oorlog werkte hij als buitenlandredacteur en publicist, bleef actief binnen humanistische en vrijdenkerskringen en schreef hij talloze boeken, artikelen en hield lezingen. Constandse noemde zichzelf een “ambachtsman van het woord” en bleef een invloedrijk denker tot ver na zijn actieve jaren.

Bron: IISG | Nederlandse vrijwilligers in de Spaanse Burgeroorlog (tekst ingekort met behulp van AI)