Ruchla Laca Krammer-Wachter

Jakob Krammer was een Leeuwarder jood, geboren in 1897. Negentien jaar oud was hij naar Groningen vertrokken. In 1928 kwam hij vanuit Amsterdam terug naar Leeuwarden. Hij handelde in klompen, vaten en zakken. Later verdiende hij de kost als slager. Halverwege de jaren dertig leerde hij Ruchla Laca Wachter kennen. Zij was tien jaar jonger dan Jakob en geboren in Busko, in het noorden van Polen. In 1935 kwam zij vanuit Amsterdam naar Leeuwarden en werd dienstbode op verschillende adressen, o.a. bij ene A. Krammer. Vermoedelijk ging het hier om Abraham Krammer, een oudere broer van Jakob. - Hoe het ook zij, ze werden verliefd, gingen in ondertrouw en traden op 26 augustus 1936 uiteindelijk in het huwelijk. Ze vestigden zich eerst aan de Nieuweburen 41. In de volgende jaren verhuisden ze enkele malen (P.W. Sprengerstraat en Grote Kerkstraat). In de periode dat ze in de Grote Kerkstraat woonden raakten ze betrokken bij een diefstal. Een Leeuwarder man van 37 jaar werd een diefstal van achttien onderbroeken ten laste gelegd. Ruchla Wachter was hier min ofte meer getuige van geweest en ze werd als zodanig ook tijdens de rechtszitting gehoord. - Hun eerste kind werd geboren op 11 augustus 1937. Ze noemden haar Esther Mirel, vernoemd naar haar overleden grootmoeder aan moederszijde, Ester Mirel Laitman. - In april 1939 betrokken ze de woning aan de Arendsstraat. - Op 2 september 1940 werd de reeds genoemde dochter Sophie Zeppa geboren. Anderhalf jaar later, om precies te zijn op 28 februari 1942 werd Marie geboren. De jongste dochter was zes weken oud toen haar vader werd gearresteerd. Dat gebeurde op zaterdag (!) 11 april. De reden daarvoor was dat eerder door een schooljongen vier bordjes met de tekst 'Voor Joden verboden' bij het Vosseparkje waren weggehaald en één bij de ingang van het sportterrein. -Hoe dit de Sicherheitsdienst (SD) ter ore is gekomen is niet met zekerheid te zeggen, maar wel dat dit is gebeurd. De SD gaf op haar beurt opdracht om tien joodse mannen te arresteren. Aldus geschiedde, ondanks het feit dat de vader van de jongen naar het SD-kantoor op het Zaailand was gegaan en had uitgelegd dat het maar een kwajongensstreek was geweest. De poging van opperrabijn Levison om zijn mannen vrij te krijgen werd al in de kiem gesmoord. Hoe had hij het in zijn hoofd durven halen hiervoor bij het bureau van de SD aan te kloppen? - De tien, waaronder Sophie's vader, werden enkele dagen na hun arrestatie op transport gesteld naar Amersfoort. Op diezelfde dag deed zijn vrouw Ruchla aangifte van vermissing van de fiets van haar man, terwijl ze even later meldde dat die weer terecht was!? - Eén van de tien, ir. A. Cats, de directeur van de Lijempf-fabriek, kwam weer vrij. Dat lukte door bemiddeling van de Italiaanse consul

Bron: Een Laatste Saluut