Op 14 januari 1942 ontvingen Joodse Zaandammers een brief met aanwijzingen voor de evacuatie uit Zaandam. Op 17 januari 1942 werd Zaandam als eerste gemeente in Nederland Jodenvrij gemaakt. Zaandam was voor de Duitsers een proefgemeente voor de uitzetting van Joodse inwoners naar getto's. Na deze geslaagde proef werd het concept verfijnd toegepast op andere Noord-Hollandse gemeenten, Zeeland en Delfzijl.