Gereformeerde Kerken in Nederland, Classis Axel / Zeeuws-Vlaanderen, (1888) 1892-1988

Inleiding De totstandkoming van de classis Axel in 1892 is het gevolg van de scheuringen in de Nederlandse Hervormde Kerk in de loop van de negentiende eeuw. Uit de eerste scheuring, bekend onder de naam Afscheiding, kwam in 1869 de Christelijk Gereformeerde Kerk in Nederland voort. Uit de tweede afsplitsing vanaf 1886, die bekend is geworden als de Doleantie, ontstonden de Nederduitsch Gereformeerde Kerken in Nederland. De Christelijke Gereformeerde Kerk kende in Zeeland een onderverdeling in vier classes, te weten Middelburg (gemeenten Meliskerke, Middelburg, Domburg, Serooskerke, Veere, Vlissingen, Kamperland en Schoondijke), Goes (gemeenten Axel, Baarland, Goes, Heinkenszand, Nieuwdorp, Terneuzen, Wolphaartsdijk en Zaamslag), Zierikzee en Bergen op Zoom (zie Zeeuwsch jaarboekje en Middelburgsche naamwijzer (Middelburg 1892) met opgave van de gemeenten die onder deze classes vielen). West-Zeeuws-Vlaanderen viel onder de classis Middelburg, Oost-Zeeuws-Vlaanderen onder de classis Goes. De Nederduitse Gereformeerde Kerk verdeelde Zeeland ook onder in vier classes, te weten Middelburg, Zierikzee, Goes en IJzendijke. De laatste bestreek het gehele grondgebied van Zeeuwsch-Vlaanderen en omvatte de gemeenten Oostburg, Axel en Zuiddorpe, Terneuzen en Zaamslag. Na onderhandelingen in 1891 tussen de Voorlopige Synode van Nederduitse Gereformeerde Kerk en de Christelijke Gereformeerde Kerk werd op vrijdag 17 juli 1892 besloten verder samen te gaan als Generale Synode van de Gereformeerde Kerken in Nederland. Dit was feitelijk de constituerende vergadering van de Gereformeerde Kerken in Nederland. Op deze synode, gehouden in de Plantage-kerk te Amsterdam, werden naast de vereniging der beide kerken ook de grenzen der classes en provinciën vastgesteld ( Handeling van de Synoden der Christelijke Gereformeerde Kerk in Nederland 1872-1892 deel 2 (Kampen 1988). De classis Axel bestond uit de plaatsen Aardenburg, Sint Anna ter Muiden, Axel, Biervliet, Breskens, Cadzand, Groede, Hoek, Hontenisse, Hoofdplaat, Hulst, St. Kruis, Nieuwvliet, Oostburg, Retranchement, Sas van Gent en Philippine, Schoondijke, Sluis, Terneuzen, Waterlandkerkje, IJzendijke, Zaamslag en Zuidzande ( Honderdvijftig jaar gemeenten en predikanten van de Gereformeerde Kerken in Nederland , 1984). In sommige plaatsen duurde het nog vele jaren voor de eenwording tot stand kwam. Tot deze feitelijk zijn beslag vond werden de twee 'bloedgroepen' onderscheiden door de toevoeging A (Christelijke Gereformeerde Kerk) en B (Nederduitse Gereformeerde Kerk). Op 18 juli 1892 kwam de eerste classicale vergadering van de Gereformeerde Kerken in de classis Axel bijeen. Zij bestond uit afgevaardigden van Axel A en B, Oostburg, Schoondijke, Terneuzen en Zaamslag A en B (inv.nr 1). Gewone vergaderingen werden gehouden begin februari, mei en oktober (inv.nr 62). Tijdens een vergadering in mei 1965 werd omwille van de duidelijkheid besloten de naam 'classis Axel' te wijzigen in 'classis Zeeuws-Vlaanderen' (inv.nr 5, met de toevoeging: 'nader wordt nog vastgesteld dat de naam zal zijn Zeeuws-Vlaanderen, zonder 'ch''). Het archief van de classis werd in 1991 overgedragen aan het Rijksarchief in Zeeland (Aanwinst 1991.22). Het archief is vrij compleet. De notulen zijn allen aanwezig, de agenda's vertonen wel hiaten. In het archief bleek zich het archief van de Classicale Diakonale Conferentie te bevinden. Ook werd een achtergelaten stuk van ds. Oostenhuis aangetroffen. Uit het archief zijn enkel de dubbelen vernietigd. Hiervan is een verklaring van vernietiging opgemaakt. Stukken jonger dan vijftig jaren zijn slechts toegankelijk met toestemming van het bestuur van de classis.