Waterschap Waarde, 1644-1959

Inleiding Het waterschap Waarde omvatte in 1958 de polders Waarde, Westveer en Oud-Krabbendijke. De kadastrale grootte bedroeg 829.65.78 ha, met een belastbare oppervlakte van 787.95.19 ha. De heerlijkheid Waarde wordt tot de oudste bedijkingen van Zeeland gerekend. In 1251 sloot Jan van Waerde een verdrag met de abt van het convent van Duinen over het land van Waerde, liggende in het land van Scoudée, Hekelinge, Honte en Hinkelinge, dat hij van de prelaat in leen hield. In 1269 bestond de heerlijkheid uit een oostelijke en westelijke polder, die door het Kerkedijkje gescheiden werden. De heerlijkheid heeft een zware strijd gevoerd tegen het water. Het waterschap is in 1304, 1470, 1530, 1570, 1683 en 1953 overstroomd. In 1530 lag de gehele heerlijkheid gemeen met de zee. Men neemt aan dat het westelijk deel eerder dan het oostelijk deel spoedig na 1530 beverst is. Volgens Ermerins is de Westveerpolder een inlaag uit de 16 eeuw, doch reeds in 1477 is er sprake van deze polder. In 1570 brak de Groenendijk, de binnendijk tussen de heerlijkheden Waarde en Valkenisse door, nadat eerst Valkenisse was overstroomd. Bij deze overstroming is toen de Klaaskensweel ontstaan (Van der Aa). Van Waarde, Valkenisse en de Westveerpolder is het bedijkingsoctrooi van 6 september 1571 bekend. De twee heerlijkheden werden toen onder een zeedijk gebracht. De middeldijk die zwaar beschadigd was zou door de twee heerlijkheden hersteld moeten worden. Ook werd het onder een waterschapsbestuur gebracht. De West-Hinkelingepolder werd waarschijnlijk tegelijk met de Waardepolder in 1571 herdijkt. De polder word later Oud-Krabbendijke genoemd. In 1682 en 1683 brak de dijk bij Klaaskensweel wederom door. Ook de heerlijkheid Valkenisse werd toen geheel overstroomd. Bij de herdijking van Valkenisse worden het fort Keizershoofd en het dorp Valkenisse buitengedijkt (Van der Aa). Waarschijnlijk werd de heerlijkheid echter niet meer herdijkt. In de overloper van 1705 is Valkenisse niet meer opgenomen, terwijl de overloper van 1678 de parochies van Waarde, Valkenisse en de Westveerpolder betreft. De hoek genaamd West-Hinkelinge gelegen in het ambacht Valkenisse kwam ook reeds in 1678 voor in de overloper onder de watering van Waarde. Op 9 november 1800 inundeerde de Westveerpolder. Tengevolge van de stormvloed van 1 februari 1953 ontstond tussen de dijkpalen 33 en 35 een bres, die op 25 februari gedicht werd. Op 26 maart viel de Westveerpolder droog. Het overige gedeelte van het waterschap is door het overstromen van de Lavendel- en Kadijk geinundeerd vanuit de Kruiningenpolder. In deze binnendijken vielen 13 stroomgaten. Op 6 en 12 maart werden de twee gaten in de Lavendeldijk gedicht. Tussen 8 en 20 april werden 5 gaten in de Kadijk gesloten. Hierna werd een pontondam van 400 meter naar de rijksweg gelegd. Om de afscheiding tussen de waterschappen Kruiningen en Waarde te voltooien werd op het gedeelte van de rijksweg tussen de pontondam en de Lavendeldijk een kade van zandzakken opgeworpen. In de morgen van 23 april werden de 20 meter brede doorlaatopeningen met medewerking van 1000 arbeiders gedicht. Op 7 mei was het gehele waterschap droog. Het waterschap is na 1953 herverkaveld. Reeds vroeg was het waterschap calamiteus. Reeds in 1591 werd een inlaagdijk noodzakelijk geacht, nadat zich een zware dijkval had voorgedaan. De Westveerpolder is een inlaag van voor 1477. Bij Koninklijk Besluit van 25 augustus 1873 nr. 32 werd het bijzonder reglement van de waterkering van het waterschap Waarde vastgesteld, ingevolge de wet op de calamiteuze polders. Spoedig hierna, bij het Koninklijk Besluit van 28 november 1880 nr. 18 werd het waterschap per 1 mei van hot volgende jaar vrij verklaard. De suatie van Waarde geschiedde na 1571 door de sluis van Valkenisse. In 1682 moest het waterschap echter een eigen sluis bouwen. Op 3 maart 1682 werd deze aanbesteed. In 1847 werd de suatie meer naar het westen verlegd. Het electrisch gemaal werd in 1956 gesticht. In verband met de bouw van een nieuwe suatiesluis in 1847 verviel de oude haven, die meer oostelijk van de latere haven lag. (Kaart nr. 13). In 1860 en 1861 werd een nieuwe haven aangelegd. Nadat deze haven in 1953 nog voor het dijkherstel gebruikt was, werd de haven in 1955 opgeheven. De haven was in beheer en onderhoud bij de gemeente Waarde. In verband met de polderconcentratie op Zuid-Beveland werd het waterschap opgeheven en opgenomen in het per 1 januari 1959 nieuw gevormde waterschap De Brede Watering van Zuid-Beveland. Het archief loopt echter nog verder, doordat het bestuur de lopende zaken afwikkelde. Uit het archief ontbreken zeer veel stukken. Merkwaardig is het ook dat op enige stukken na het archief van de waterkering van het waterschap ontbreekt. Deze stukken zijn niet in een aparte afdeling opgenomen, omdat de series tijdens en na de calamiteusverklaring gewoon doorlopen. Literatuur Provinciale almanak 1958. W.L.A. Roessingh. Inventaris van het archief van de Valkenissepolder. M.H. Wilderom. Tussen afsluitdammen en deltadijken, deel 3, Midden Zeeland, 1968. Rijkswaterstaat. Verslag over de stormvloed 1953. Copulaatboek van Zeeland, deel III, fol. 565-579. A.J. van der Aa. Aardrijkskundig woordenboek, deel 12, 1849.