Provinciale Organisatie der Veilingsverenigingen in Zeeland, 1929-1986

Inleiding Voor de komst van veilingen waren telers van tuinbouwproducten, fruit en bloemen zeer afhankelijk van de handel, wat menigmaal kon leiden tot grote verliezen. Men ging daarom steeds meer over tot het oprichten van een veiling waarbij verkocht werd bij afslag, ‘het veilen’. Het aantal veilingen in Nederland is vooral toegenomen tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918). Toen was, op last van de regering, uitvoer van groenten en andere artikelen alleen nog mogelijk via veilingen. Deze maatregelen werden genomen om de voedselvoorzieningen in Nederland niet in gevaar te brengen. De tuinbouwers die hun producten op een bij de ‘Groenten-Centrale’ ingeschreven veiling lieten veilen konden bovendien profiteren van hoge buitenlandse prijzen. In Zeeland, met name op Walcheren en in Zuid-Beveland, was de productie van tuinbouwproducten en fruit na de aanleg van de spoorwegen aldaar rond 1872 met sprongen omhoog gegaan. Door deze snelle verbinding kwamen namelijk nieuwe afzetgebieden zoals Engeland en Duitsland binnen bereik. Er werden veilingen gevestigd in Goes, Middelburg, Kapelle en Krabbendijke, Oostburg, Sint Annaland, Sint Maartensdijk, Stavenisse, Terneuzen, Tholen, Vlissingen en Zierikzee. Vanaf 1913 werden veel veilingen lid van de "Groep Veilingsverenigingen" van de Nederlandse Tuinbouwraad. Deze organisatie probeerde een oplossing te vinden voor gemeenschappelijke problemen die door een individuele veiling niet waren op te lossen. Toen Duitsland in 1916 via een centrale inkooporganisatie de prijzen voor groenten en fruit laag wist te houden slaagde de Groep er echter niet in door overleg betere prijzen te bedingen. In Noord-Holland werden hardere maatregelen getroffen in de vorm van de oprichting van een Provinciale commissie, bestaande uit vertrouwensmannen van de veilingen. Deze Commissie wist de prijspolitiek van de Duitse inkoopcentrale te doorbreken door alle veilingen in de provincie stil te leggen. Ten gevolge van deze succesvolle methode besloot het Groepsbestuur Veilingsverenigingen van de Nederlandse Tuinbouwraad te 's-Gravenhage, in oktober 1916, dat er in elke provincie een Provinciale Commissie zou moeten komen. Deze commissies kwamen in 1916 en 1917 tot stand. De provinciale commissies adviseerden de groep en pleegden overleg met het groepsbestuur over de uitvoer van groenten en fruit naar bepaalde landen. In de provinciale commissies mochten geen kooplieden benoemd worden en het aantal leden zou maximaal vijf bedragen. En van de leden moest als afgevaardigde de vergadering van het groepsbestuur in ’s-Gravenhage bijwonen. Op basis van deze provinciale commissies kwam in 1917 het Centraal Bureau van de Tuinbouwveilingen in Nederland tot stand. De Duitse centrale inkoopinstantie was nu gedwongen te onderhandelen met een gelijkwaardig partner, het ‘Centraal Bureau’. De Provinciale Commissie der Veilingsverenigingen in Zeeland werd ingesteld op 10 november 1916 tijdens een vergadering in hotel Central te Goes. Vertegenwoordigd waren vertegenwoordigers van bij de verenigingen ‘Groente-Centrale’ en ‘Fruit-Centrale’ te ’s-Gravenhage ingeschreven veilingverenigingen in de provincie Zeeland. De vijf leden werden aangewezen uit de volgende districten: Zierikzee, Tholen, Zeeuws-Vlaanderen, Walcheren en Zuid-Beveland. Gekozen werden: jhr J. van Vredenburch uit Tholen (voorzitter), F. Kakebeeke uit Goes, C. van Westen Pzn. uit Zierikzee, P. Ton uit Middelburg en D.H. van Zuijen uit Breskens. De eerste vergadering vond nog op dezelfde dag plaats. Uit het huishoudelijk reglement, vastgesteld op 6 mei 1936, bleek dat op dat moment de Provinciale Commissie optrad als bestuur van de Provinciale Organisatie. Van de vijf bestuursleden die de Provinciale Commissie telde, mochten er hoogstens twee van Zuid-Beveland komen. Contributie en het stemrecht werden gerelateerd aan de omzetcijfers van de veilingen. De doelstelling van de in Goes gevestigde verenigingen werd in de statuten omschreven als volgt: behartiging van de belangen van de leden en van het veilingwezen en de bevordering van de afzet van de voortbrengselen van de bomen. De officiële naam werd: Provinciale Organisatie van de Tuinbouwveilingen in Zeeland (in de notulen pas vanaf 1965), terwijl het bestuur nog steeds Provinciale Commissie werd genoemd. Het bestuur mocht toen bestaan uit minstens drie en hoogstens negen leden welke groenten- en/of fruitteler moesten zijn en bestuurslid van een aangesloten veiling. Ze mochten niet tevens exploitant of directeur zijn van een ‘speculatieve verduurzaaminrichting’ noch expediteur van of handelaar in groenten en/of fruit en/of bloemen. De laatste statutenwijziging dateert van 18 december 1981. Hierbij is de naam van de vereniging gewijzigd in Provinciale Veilingsorganisatie voor Zeeland. Het archief werd in 1986 in bewaring gegeven aan het Rijksarchief in Zeeland (Aanwinst 1986.45), tegelijk met dat van de Fruitveiling Goes. Uit het archief is ongeveer 1 meter vernietigd, bestaande uit bijlagen tot de rekeningen en dubbelen. Hoewel het oudste stuk uit 1929 dateert zijn er in de archieven van de veilingen te Goes, Middelburg en Krabbendijke, eveneens in beheer bij het Zeeuws Archief, stukken aangetroffen betreffende de Provinciale Commissie vanaf 1916. Bij verwijzing naar dit archief zou bij voorkeur de volgende bronvermelding gebruikt moeten worden: Zeeuws Archief (ZA), Provinciale Organisatie der Veilingsverenigingen in Zeeland en opvolgers (POVZ), inv.nr(s) ..., afgekort tot ZA, POVZ, inv.nr(s) ... Voor de samenstelling van deze inleiding zijn de volgende bronnen gebruikt: - W.J. Sangers, ‘De ontwikkeling van de Nederlandse tuinbouw tot het jaar 1930’ (Zwolle 1952) - ‘100 jaar veilingen in de tuinbouw, uitgave van het Centraal Bureau van de Tuinbouwveilingen in Nederland en de vereniging van Bloemenveilingen in Nederland’ (z.p. 1987) - M.J. Boerendonk, ‘Historische studie over den Zeeuwschen landbouw’ ('s-Gravenhage 1935) - Archief Fruitveiling Goes, inv.nr 31. - Archief Tuinbouwveiling Walcheren, inv.nrs 62, 200 - Archief Fruitveiling Krabbendijke, inv.nr 287