Roderesch, oorlogsmonument

Het oorlogsmonument in Roderesch (gemeente Noordenveld) herdenkt twee medeburgers die tijdens de April-Meistaking van 1943 door oorlogshandelingen om het leven kwamen. De namen van de slachtoffers luiden: Harm Bakker en Tiem van Bergen. In 1943 werd door ‘Wehrmachtsbefehlshaber’ generaal F. Christiansen aangekondigd dat 300.000 Nederlandse militairen alsnog in krijgsgevangenschap zouden worden afgevoerd. Dit nieuws verspreidde zich als een lopend vuurtje door Nederland, nog voordat de officiële bekendmaking in de avondbladen van donderdag 29 april 1943 verscheen. Drukkerij Smit aan de Telgen in Hengelo had diezelfde middag het nieuws namelijk al op de ruiten van de drukkerij geplakt, zodat iedere voorbijganger het onheilspellende bericht kon lezen. Als protest tegen deze maatregel brak spontaan overal in Nederland de April-Meistaking, ofwel de melkstaking, uit. De bezetter reageerde furieus. Met goedkeuring van dr. Seyss-Inquart werd het ‘Polizei-Standgericht’ ingevoerd. Bedrijfsfunctionarissen kregen het bevel om maandag 3 mei 1943 het werk te hervatten. Mensen die geen gehoor gaven aan deze oproep, konden op zware straffen rekenen. In Roden en Roderesch hadden verschillende boeren hun melkbussen niet buiten gezet. De arbeiders van de melkfabriek gingen in staking. NSB-burgemeester Bruininga kreeg van de Duitsers de opdracht zes stakers op te pakken. Hij eiste van de melkfabriek de namen van boeren die geen melk geleverd hadden. Inmiddels reed de Duitse politie met landwachters naar Roderesch. Daar werd onder anderen Harm Bakker gearresteerd voor staken. De politie en opgepakten kwamen bij de boerderij van Van Bergen, waar Tiemen van Bergen naast het huis aardappels aan het uitzoeken was. Een politieman zag hem en riep: 'Daar is er nog één!' Tiemen vluchtte naar het struikgewas. De landwachters begonnen op hem te schieten en hij werd dodelijk getroffen. Met de opgepakten en het lijk van Van Bergen gingen ze naar het gemeentehuis. Vandaar werden de gevangenen naar Groningen naar het hoofdkwartier van de Duitsers gebracht: het Scholtenhuis op de Grote Markt. Daar werden ze verhoord. Harm Bakker werd ter dood veroordeeld en bij de Rabenhauptkazerne in Groningen doodgeschoten. Zijn dood werd aangekondigd op affiches die overal opgeplakt werden. Dat was een middel van de Duitsers om de stakers te ontmoedigen. Samen met anderen werd zijn lichaam begraven in een moeras in Appelbergen. Hun familie kreeg te horen dat ze dood waren, maar niet waar ze begraven waren. Na de oorlog is gezocht naar het lichaam van Harm Bakker. Maar hij bleek echter onvindbaar. In de drie noordelijke provincies werden zestig mensen omgebracht om de wilde staking neer te slaan. Van 34 werd het lichaam meegenomen ‘naar een onbekende plek’ om de bevolking extra te intimideren. Verschillende ooggetuigen wezen eind 1945 een plek aan in het voormalige militaire oefenterrein de Appèlbergen. Daar werden toen negentien slachtoffers gevonden. Vier jaar later bleek dat er nog meer vermisten in de Appèlbergen begraven moesten liggen. Verschillende zoekpogingen mislukten. Volgens een gedetailleerde reconstructie van de gebeurtenissen in 1943 en 1945 liggen de omgebrachte slachtoffers begraven in het Grote Veen van de Appèlbergen. Deze reconstructie is gemaakt op grond van vele documenten die in verschillende archieven werden bewaard, gecombineerd met studie van omgeving, bodem en geschiedenis. Er zijn vervolgens verschillende onderzoeken gedaan naar de plaats waar de vermisten zouden zijn begraven. In 1991 hebben de Koninklijke Luchtmacht en de Technische Universiteit van Delft met behulp van speciale apparatuur bodemonderzoek gedaan, maar geen sporen van een begraafplaats kunnen ontdekken. Ook tijdens vervolgonderzoek, dat in 2003 mogelijk werd toen delen van het moeras werden drooggelegd, konden de graven evenwel niet worden gevonden. Onthulling Op 4 mei 2020 is het monument onthuld.