Ogólno-Żydowski Związek Robotniczy "Bund" w Polsce

Ogólno-Żydowski Związek Robotniczy "Bund" powstał we wrześniu 1897r. w Wilnie jako Ogólno-Żydowski Związek Robotniczy w Polsce i Rosji. Od 1901r. nosił nazwę Ogólno-Żydowski Związek Robotniczy na Litwie, w Polsce i Rosji. Działał na ziemiach polskich, na Litwie oraz w środkowej i zachodniej Rosji. W latach 1898-1902 i 1906-1912 "Bund" wchodził w skład SDPRR jako jej organizacja autonomiczna. W Polsce jako partia samodzielna działał od listopada 1918r. W 1920r. połączył się z Żydowską Partią Socjaldemokratyczną istniejącą od 1905r. w Galicji. Początkowo zgłosił akces do Międzynarodówki Komunistycznej, jednakże w 1921r. zerwał z MK, co spowodowało rozłam i powstanie Komunistycznego Bundu (Kombundu), który w 1923 przystąpił do KPP. W 1930r. wstąpił do II Międzynarodówki. Z Bundem związane były żydowskie związki zawodowe, organizacje spółdzielcze, kulturowo-oświatowe i sportowe, organizacja młodzieżowa "Cukunft". W czasie okupacji hitlerowskiej współpracował z WRN i RPPS, przestąpił do Centralizacji Stronnictw Demokratycznych, Socjalistycznych i Syndykalistycznych. Wznowił działalność w Polsce Ludowej; działał do stycznia 1949r. Część członków "Bundu" wstąpiła do PZPR. Centralny Komitet: okólniki, odezwy, 1900-1918, 1925-1937, sygn. 30/I, t.1, 30/II, t.1; Komitet Zagraniczny: działalność Bundu za granicą, okólnik, 1911, sygn. 30/I, t.2; Komitety terenowe: sprawozdania, plakaty, odezwy, 1905-1918, 1919, 1927, 1935,1936, sygn. 30/I, t.3, 30/II, t.2,3; Organizacje żydowskie, w tym powołane w okresie wyborów do Sejmu i samorządów: odezwy, sprawozdania, plakaty, 1905,1906,1916-1918, 1924-1938, sygn. 30/I, t.4,5, 30/II, t.4, 6; Działacze i prasa Bundu: fotografie, artykuły prasowe, wykaz skonfiskowanych numerów "Fołkscajtung", 1919-1939, sygn. 30/II, t.5, 7; Centralny Komitet Bundu w latach 1939-1943: programy, raporty, korespondencja, sygn. 30/III, t.1; Komisja do spraw kontroli i dyscypliny - sprawa Leona Diamenda: protokół, zeznania i listy, 1942, sygn. 30/III, t.2; "Paszportówka"- odpisy dokumentów dla Żydów ukrywających się przed władzami niemieckimi, 1939-1942, sygn. 30/III, t.3; Getta w Warszawie i Piotrkowie Trybunalskim: kronika "Bundu", notatki, memoriały, listy, 1939-1944, sygn. 30/III, t.4, 5; Centralny Komitet Bundu w latach 1945-1948: okólniki, korespondencja z organizacjami Bundu w Polsce i za granicą, pomoc dla Żydów w Polsce z USA, deklaracje członkowskie, kartoteka żywności i odzieży przydzielonej kołom Bundu, sygn. 30/IV, t.1-3; Komisja Historyczna "Bundu": biuletyny, relacje, wspomnienia, referaty, artykuły 1945-1947, sygn. 30/IV, t.15-21; Redakcje czasopism "Głos Bundu" i "Fołkscajtung": korespondencja, kartoteka, 1946-1948, sygn. 30/IV/22, t.1-2, 30/IV/23, t.1-2.