Zjednoczone Organizacje Ruchu "Miecz i Pług"

Ruch "Miecz i Pług" powstał 20-25 października 1939 r. w Warszawie. Od 21 kwietnia do sierpnia 1940 r. wchodził w skład Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Niepodległościowych. Wchłonął wiele mniejszych grup: Komendę Obrońców Polski, Zbrojne Pogotowie Narodu, Tajną Organizację Polską, Tajną Organizację Wojskową "Gryf Pomorski", Narodową Konspirację Niepodległościową, Zakon Odrodzenia Narodu, Organizację Wojskową "Wilki", Korpus Bezpieczeństwa. W maju 1943 r. zmienił nazwę na Zjednoczone Organizacje Ruchu "Miecz i Pług". W związku ze scalaniem grup konspiracyjnych i dezorganizacją na szczeblu centralnym w 1943 r. nawiązano rozmowy z dowództwem Armii Krajowej (AK). 10 lipca 1944 r. organizacja weszła w skład Narodowych Sił Zbrojnych, stanowiących formalnie część AK. Na terenie województwa lubelskiego Okręg Ruchu "Miecz i Pług" jako wojskowy organ sztabowy średniego szczebla rozpoczął działalność na początku 1940 r. w powiecie Zamość. Obejmował dwa okręgi połączone w 1943 r. Członkowie organizacji weszli w skład Armii Krajowej w połowie 1943 r. W 1944 r. z inicjatywy władz centralnych powstała nowa Komenda Okręgu w Borku w powiecie Zamość. Organizacja miała dążyć do wskrzeszenia wielkości narodu i potęgi państwa polskiego poprzez pracę i walkę na terenie całego kraju w granicach przedwojennych i poza nimi. Władze centralne stanowiły Kongres, Rada Naczelna i Centralne Kierownictwo Ruchu-Zarząd Główny z wydziałami ideologicznym, organizacyjnym, wojskowym, wywiado wczym, propagandy, kobiecym (Związek Kobiet Czynu), młodzieżowym ("Młody Nurt"), finansowym, legalizacji i archiwum, kultury, ekonomiczno-społecznym i samoobrony. Struktura organizacyjna pionu cywilnego w 1944 r. obejmowała 14 okręgów. Na czele każdego z nich stał komendant, kierownicy propagandy organizacyjnej, wyszkolenia, szef uzbrojenia, kierownicy Związku Kobiet Czynu i "Młodego Nurtu". Okręgi podzielono na powiaty i gminy. Najniższym szczeblem były ogniska pracy na terenie wsi, zakładu, instytucji i koła w gminach zbiorczych. Pion wojskowy tworzyła Komenda Główna Armii Podziemnej Ruchu "Miecz i Pług". W jej skład wchodził sztab: szef sztabu, inspektor wyszkolenia, wydziały I organizacyjny, II informacyjny, III wyszkolenia, IV zaopatrzenia, V personalny, VI dywersyjny, Inspektorat Samoobrony, szef Wydziału Przemysłu Wojennego, inspektorzy terenowi, oficerowie do zleceń. Niższym szczeblem były Okręgi Korpusów, podzielone na powiaty i rejony, na których terenie stacjonowały oddziały bojowe. Rozkazy i instrukcje, 1943-1944 - 3 j.a. (sygn. 1-3) Odezwy i deklaracje, 1943, [ok. 1944] - 2 j.a. (sygn. 4-5) Relacje, [ok. 1948-1949], 1950 - 2 j.a. (sygn. 6-7) Broszury, [ok. 1943-1944] - 1 j.a. (sygn. 8) Druki ulotne, [ok. 1943-1944] - 1 j.a. (sygn. 9) Prasa konspiracyjna, 1943-1944 - 6 j.a. (sygn. 10-15) Informacje dodatkowe