Sierhanger van agaat

Deze ringvormige hanger van geslepen agaat werd door Tuaregvrouwen gebruikt als haarsieraad en als hanger voor een halssieraad. Halssieraden konden van een of meerdere hangers zijn voorzien. Sieraden van agaat waren een kostbaar bezit en gingen als erfstukken die van moeder op dochter over. Westerse antropologen beschreven begin 20e eeuw de hangers als magisch object en als vruchtbaarheidssymbool, vanwege vorm en de voorkeur voor de kleur rood (Seligman and Loughran 2006: 257, Spittler 2002: 49). Tijdens onderzoek in Timia (Niger) in de jaren 1980 en 1990 wezen Tuaregvrouwen dergelijke interpretaties af (Spittler 2002: 51). Getrouwde vrouwen daar zeiden de hangers te dragen vanwege hun esthetiek. Deze hanger is in 1956 in Libië verzameld. Volgens de verzamelaars werd het sieraad door vrouwen aan de achterzijde van het hoofd in het haar gevlochten. Hoewel de hanger typerend is voor de Tuaregcultuur maakten de Tuareg ze niet zelf. Vanaf halverwege de 19e eeuw werden de hangers gemaakt in Idar-Oberstein (Duitsland) van agaat dat uit Brazilië was geïmporteerd, via de haven van Rotterdam. De Duitse agaatindustrie ontdekte toen een nieuw procedé om agaat te verven. Met behulp van ijzernitraat kon een dieprode kleur worden verkregen. Vanuit Duitsland werden de hangers geëxporteerd naar Afrika of –in de tweede helft van de 20e eeuw- rechtstreeks in Europa verkocht als ‘authentieke’ Tuaregsieraden. Ook in West-Afrika werden de hangers in die periode een geliefd souvenir voor toeristen en ontwikkelingswerkers. In de 17e en 18e eeuw, en mogelijk al daarvoor, werden de hangers vervaardigd in Cambay (India) en kwamen ze via de pelgrimskaravanen uit Mekka op de Afrikaanse markt (Seligman and Loughran 2006: 256, Spittler 2002: 46). Na de Tweede Wereldoorlog won Cambay weer terrein op de Duitsers en in de jaren 1990 kwam de agaatexport naar Afrika vanuit Idar-Oberstein grotendeels tot stilstand (Spittler 2002: 48).